Türkiye iktisadı yılın ikinci çeyreğinde yıllık yüzde 7,6 oranında büyüdü. Pekala emekçilerin toplam gelirden aldıkları hisse dramatik biçimde gerilerken bu büyüme nasıl sağlandı? İşte ekonomistlerin değerlendirmeleri…
Türkiye iktisadı, yılın ikinci çeyreğinde finans, hizmetler ve sanayi kesimleri öncülüğünde yüzde 7,6 ile beklentilerin üzerinde büyürken, ekonomistler çeyreklik bazda yatay sayılar görülse bile yılın tamamında yüzde 5’lik büyümeye ulaşılabileceğini belirtiyor.
Türkiye İstatistik Kurumunca (TÜİK) açıklanan gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) datalarına nazaran, Türkiye iktisadı birinci çeyrekte yıllık yüzde 7,6 büyüme kaydetti. Yılın birinci çeyreğine ait büyüme verisi de yüzde 7,3’ten yüzde 7,5’e revize edildi.
TÜKETİM HARCAMALARI VE DIŞ TALEP ETKİLEDİ
AA Finans Analisti ve Ekonomist Haluk Bürümcekçi, ikinci çeyrekte ulusal geliri finans ve hizmet dalının üst çektiğini, özel tüketim harcamaları ve net dış talebin olumlu etkilerken, yatırımların hudutlu katkı verdiğini söyledi.
Stok azalışlarının büyümeyi olumsuz etkilediğini aktaran Bürümcekçi, gelecek periyot görünümü açısından alınan birinci sinyallerin de büyümenin üçüncü çeyrekte bir ölçü güç kaybettiğine işaret ettiğini bildirdi.
Bürümcekçi, başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkelerde nakdî sıkılaşmanın hızlanmasının resesyona yol açabileceği beklentilerinin de temmuz-ağustos periyodunda Satınalma Yöneticileri Endeksi’nde gözlenen bariz gerileme sonrası güçlendiğini tabir etti ve şöyle devam etti:
‘EKONOMİK AKTİVİTEDEKİ YAVAŞLAMA HIZLANABİLİR’
“Yurt içinde sıkılaşma tarafında alınan makro ihtiyati kararların kredi büyümesine aşağı, kredi faizlerine ise üst istikamette tesir yaptığı da gözlendiğinden ekonomik aktivitedeki yavaşlamayı hızlandırma mümkünlüğü arttı.
Büyümenin bundan sonraki çeyreklerde yatay olması durumunda bile bu yıl yüzde 5’i aşmak mümkün. Ulusal gelirin çeyrekten çeyreğe düşüş göstermesi durumunda ise yüzde 4 ve altı büyüme gerçekleşmelerinden kelam edilebilir.”
‘TÜKETİCİ İNANCI DÜŞÜK OLMASINA RAĞMEN…’
Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da ikinci çeyrek büyüme sayılarının beklentilerin hafif üzerinde ve güçlü geldiğini belirterek, başta sanayi üretimi olmak üzere öncü göstergelerin buna işaret ettiğini anımsattı.
Sanayi dalının hem iç hem dış talebin katkısıyla, finans kesiminin ise kredi büyümesi ve faizlerdeki düşüşün tesiriyle en güçlü kalemler ortasında yer aldığını aktaran Aslanoğlu, şunları kaydetti:
“Sanayi kesimi, salgının başından bu yana çok âlâ performans gösteriyor ve lokomotif olmaya devam ediyor. Bu gücü korumak için endüstriye her türlü dayanağın verilmesi gerektiğini düşünüyorum. Tüketici inancı düşük olmasına karşın yüksek tüketim büyümesi, enflasyon nedeniyle öne alınan talebe de işaret ediyor.
Yatırımlardaki büyüme olumlu. Bunda da öne alınan talebin tesiri var üzere görünürken, bilhassa sanayi bölümünün kapasite artırma istekliliğine de işaret ediyor. Yılın kalan kısmında yavaşlama olmasına karşın birinci yarıdaki güçlü büyüme tesiriyle yıl sonunda büyümenin yüzde 5 olacağını kestirim ediyorum.”
LOKOMOTİFİ HANEHALKI HARCAMALARI
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova ise hanehalkı harcamalarının birinci çeyrekte olduğu üzere bu devrin de lokomotif misyonunu üstlendiğini söyledi.
İhracatın katkısının büyüme sayılarına yansıdığına işaret eden Arzova, “Dikkat etmemiz gereken nokta; talep hala çok güçlü gidiyor. Enflasyonla çaba manasında bu talebi düşürmek gerek” dedi.
Arzova, “Bundan sonraki çeyreklerde büyüme sıfır seviyesinde gerçekleşse bile bu yılı yüzde 3,5’in üzerinde bir sayıyla tamamlamayı garantiledik” diyerek şunları kaydetti:
“Tahminlerime nazaran, bu yılı yüzde 4,5-5 civarında güçlü bir büyüme sayısıyla kapatacak üzere duruyoruz.
Sektörler bazında sayılara baktığımızda ise sanayi bölümünde ölçülü yavaşlamaya PMI sayıları da işaret ediyordu. Salgın sonrası görülen düzeyler aslında sürdürülebilir değildi. Münasebetiyle burada çok sert ve ürkütücü bir düşüş yok, ölçülü bir yavaşlama var.
Gelecek devirler için Avrupa’da resesyon tasaları ve üretimin durma noktasına gelmesi üzere bir tehlike var. Bundan sonraki devirde sanayi dalı gelişimini daha yakından takip etmek gerek.
Bankacılık kesimi de tekrar açıkladığı karlılık sayılarıyla bize ikinci çeyrek bölüm gelişimi hakkında net sinyaller vermişti. Hasebiyle finans kesimindeki yüzde 26,6’lık büyüme beklentiler doğrultusundayken, hizmetler dalının de kuvvetli gittiğini görüyoruz.”
‘FİNANS DALININ KATKISI ÇOK YÜKSEK’
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Cem Çakmaklı, büyümenin ikinci çeyrekte kendi beklentisinin epeyce üzerinde geldiğini belirterek, finans dalının katkısının çok yüksek olduğunu söyledi.
Finansal sistemde bankacılık kesiminin çok karlılığı ve hizmet bölümünde öne alınan talebin büyüme bilgilerinde tesirli olduğunu anlatan Çakmaklı, “Beni gerçek manada şaşırtan sanayi kesiminin katkısı oldu. Açıklanan datalar doğrultusunda ben daldaki yüzde 7,8’lik büyümenin daha az seviyede gerçekleşeceğini varsayım etmiştim. Demek ki ihracattan değerli bir katkı gelmiş” dedi.
Çakmaklı, inşaat kesiminde bir daralma yaşandığına işaret ederek, gelecek periyoda ait şu öngörüleri paylaştı:
“Avrupa’da değerli bir resesyon bekleniyor. Bunun tesirlerinin ihracata gelecek periyotta yansımasını bekliyoruz. Bu nedenle 3. ve 4. çeyrekte büyümede bir yavaşlama bekliyorum. Birinci yarıdaki yüksek büyüme sayılarına baktığımızda, yılın tamamında yüzde 5’lik büyüme yakalanabilir. Bilhassa sanayi kesimine yönelik temmuz ve ağustos dataları değerli bir sinyal verecek. Bu bölümdeki gelişmeleri yakından takip edeceğiz.”
İNŞAAT VE TARIMDA DARALMA
Paiterium Danışmanlık Kurucusu ve Ekonomist İsmet Demirkol da ikinci çeyrek büyüme datalarının kendi beklentileri dahilinde gerçekleştiğini belirterek, hizmetler ve sanayi dallarının yanı sıra hanehalkı tüketiminin büyümede tekrar itici güç olduğunu söyledi.
Sanayi bölümünün yüzde 7,8’lik büyüme ile gücünü koruduğuna işaret eden Demirkol, inşaat ve tarım dallarında ise ikinci çeyrekte bir daralma gözlendiğini lisana getirdi.
Demirkol, “Avrupa’da resesyon mümkünlüğünün artması ve güç maliyetlerindeki artış nedeniyle büyüme suratının 3. ve 4. çeyrekte daha ölçülü sayılar görüleceği öngörüsünde bulundu ve şöyle devam etti:
“Ben yılın tamamını yüzde 4,5-5 bandında bir büyümeyle kapatacağımızı varsayım ediyorum. Ferdi tarafta hane halkı talebi güçlü seyretmekte. Avrupa’daki resesyon beklentilerini dikkate aldığımızda, büyümenin yılın kalanında daha ölçülü seyredeceği aşikâr.” (AA)