Agorafobi, makul durumlardan çok korkmaya neden olan bir tasa bozukluğudur. Kişi bunalmak, kaçamamak ya da yardım alamamak telaşı ile ağır bir dehşet duyar. Agorafobi nasıl tedavi edilir? Neden olur?
İşte agorafobi hakkında merak edilenler…
AGORAFOBİ NEDİR?
Bazı beşerler konuttan çıkmaya bile direnç gösterebilir. Agorafobisi olan şahıslar endişe ve korku nedeniyle çoklukla toplu taşıma araçları, kalabalıklar, açık ya da kapalı alanlar üzere yeni yerlerden ve tanıdık olmayan durumlardan kaçınırlar.
İlaç tedavisi, bilişsel davranışçı psikoterapi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile hastalar, rahatsızlığın üstesinden gelebilir ve keyif aldıkları aktivitelere katılabilirler. Bayanlarda daha yaygın olan rahatsızlık için ortalama başlangıç yaşı 20’dir. Agorafobi ekseriyetle genç erişkinlikte yani 35 yaş öncesi başlar. Bununla birlikte, belirtiler her yaşta ortaya çıkabilir.
AGORAFOBİ NEDEN OLUR?
Agorafobiye neyin neden olduğu açık değildir. Bununla birlikte, ekseriyetle şahısta mevcut bir panik bozukluğu ile bağlantılıdır. Panik bozukluğu, kısa, ağır kaygı atakları ile karakterize bir ruhsal durumdur. Panik bozukluğu tanısı olan şahısların ortalama %30 kadarında agorafobi de mevcuttur. Fakat agorafobi tek başına da görülebilir. Kişinin agorafobi geliştirme riskini birtakım faktör sıralanan faktörler artırabilir:
· Depresyon
· Anksiyete bozukluğu
· Toplumsal fobi
· Klostrofobi
· Obsesif kompulsif bozukluk
· Geçmişte istismara uğramış olmak
· İlaç ya da husus bağımlılığı
· Ailede agorafobi öyküsü
AGORAFOBİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Agorafobinin tipik semptomları ortasında şu kaygılar sayılabilir:
· Yalnız olarak konuttan ayrılmak
· Kalabalık yahut kuyrukta beklemek
· Sinema salonları, asansörler yahut küçük mağazalar üzere kapalı alanlarda bulunmak
· Otoparklar, köprüler yahut alışveriş merkezleri üzere açık alanlarda bulunmak
· Otobüs, uçak yahut tren üzere toplu taşıma araçlarını kullanmak
Bu durumlar tasaya neden olur zira kişi panik hissetmeye başlar yahut öteki engelleyici yahut utanç verici semptomlar yaşarsa kaçamayacağından yahut yardım bulamayacağından korkar. En sık yaşanılan ruhsal belirtiler şunlardır:
· Uzun müddet konutlarından ayrılmaktan korkmak
· Toplumsal ortamlarda yalnız bulunma korkusu
· Halka açık çarşı, pazar, otopark üzere yerlerde denetimini kaybetme korkusu
· Otomobil yahut asansör üzere dar ve kapalı alanlarda bulunmaktan telaş duymak ve kaçınmak
· Öteki insanlardan kopmuş yahut yabancılaşmış hissetmek
· Kaygı yahut heyecan
Agorafobi çoklukla panik atakla birlikte görülür. Panik atak, anksiyete ve öbür birtakım ruh sıhhati bozuklukları olan bireylerde ortaya çıkan bir dizi semptomdur. Panik atak, aşağıdakiler üzere farklı fiziksel belirtilerle meydana gelebilir:
· Göğüs ağrısı ve süratli kalp atımı
· Nefes almada zahmet ve boğuluyormuş üzere hissetme
· Baş dönmesi, mide bulantısı ve kusacak üzere hissetme
· Kol, bacak ve seste titreme
· Terleme ve sıcak basması
· İshal ve karın ağrısı
· Kol, bacak ya da yüz bölgesinde uyuşma ve karıncalanma
Agorafobi hastaları gerilimli ortamlarda sıklıkla panik atak belirtileri gösterirler ve bu da kısır döngüye neden olarak kaygılarında artışa yol açar.
AGORAFOBİ TANISI NASIL KONUR?
Agorafobi olduğunu ve korkunun günlük hayatını olumsuz istikamette etkilediğini düşünenler en kısa müddet içimde bir psikiyatri uzmanına başvurmalıdır. Agorafobi, kişinin yaşadığı belirtilere nazaran teşhis edilir. Hekim teşhis koyabilmek için hastaya belirtilerle ilgili kimi sorular yöneltir. Ayrıyeten hastanın tıbbi ve aile öyküsünü de alır. Hastaya yöneltilen sorulardan kimileri şunlar olabilir:
· Meskenden çıkarken gerilim ve tasa yaşıyor musunuz?
· Korktuğunuz için kaçındığınız yerler yahut durumlar var mı? Niye korkuyorsunuz?
· Alışverişinizi ve işlerinizi yapmak için diğerlerine güveniyor musunuz?
Psikiyatrist semptomlara, ne sıklıkta ortaya çıktıklarına ve ne kadar şiddetli olduklarına bağlı olarak agorafobi teşhisi koyabilir. Yanlışsız bir teşhis için doktora karşı açık ve dürüst olmak değerlidir.
Tıbbi olarak agorafobi teşhisi için belirtilerin Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının 5. baskısı olan DSM-5’de yer alan agorafobi kriterlerlerini karşılaması gerekir. DSM-5, tabipler tarafından psikiyatrik hastalıkları teşhis etmek için kullanılan bir teşhis kılavuzdur.
DSM-5’e nazaran agorafobi teşhisi konabilmesi için, bir kişinin aşağıdaki ortamlardan en az ikisinde aşırı korku yahut panik hissetmesi gerekir:
· Tren, otobüs üzere toplu taşıma araçları
· Park alanı, pazar yeri üzere açık alanlar
· Sinema salonu, toplantı odası yahut mağaza üzere kapalı alanlar
· Asansör yahut otomobil üzere dar ve kapalı alanlar
· Sıra kuyruğu ve kalabalıklar
· Konutun dışında ortamlarda tek başına olmak
Bazı hastalara agorafobili panik bozukluğu tanısı konur. Bunun için kimi ek teşhis kriterlerine muhtaçlık vardır. Kişinin öncelikle tekrarlayan panik atak nöbetleri olmalı ve en az birinde şu belirtiler bulunmalıdır:
· Panik atak belirtilerinin şiddet ve sayısının artmasından korkma
· Kalp krizi geçirmek yahut denetimi kaybetmek üzere panik atağın sonuçlarından korkma
Panik ataktan kaynaklı olarak davranışlarda değişiklik
AGORAFOBİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Agorafobi için bir dizi farklı tedavi seçeneği bulunur. Fakat sıklıkla bu tedavi sistemleri kombine olarak kullanılır. Agorafobi tedavisi için kullanılan yollar psikoterapi, maruziyet terapisi, ilaç tedavisi ve hayat stili değişiklikleri halde sıralanabilir.
Psikoterapi
Psikoterapi, bir psikiyatri uzmanı yahut psikologla nizamlı randevularda konuşma seansları yapılmasıdır. Bu görüşmeler hastaya kaygıları ve endişelerini tetikleyebilecek problemler hakkında konuşma fırsatı verir. Çoklukla azamî yarar elde edebilmek ismine psikoterapi ve ilaçlar kombine edilir.
Genellikle kısa müddetli olarak uygulanır ve hasta endişe ve kaygılarıyla başa çıkmayı öğrendiğimde durdurulabilir. En sık olarak bilişsel davranışçı psikoterapi ismi verilen metot tercih edilir. Bu yol hastanın agorafobi ile alakalı çarpık his ve görüşlerini anlaması ve sağlıklı niyetlerle değiştirmesine yardımcı olabilir.
Maruziyet terapisi
Maruziyet ya da maruz kalma terapisi, endişelerin üstesinden gelmede yarar sağlayabilir. Uygulama kişinin korktuğu şeylerle yavaşça yüzleşmesini sağlayarak yapılır. Bu, endişelerin vakit içinde azalmasına yardım edebilir.
İlaçlar
Tedavide sıklıkla antidepresanlar ve anksiyolitikler olarak isimlendirilen anksiyete ilaçları kullanılır.
Yaşam stili değişiklikleri
Yaşam biçimi değişiklikleri, agorafobi için tam bir tedavi sağlamasa da günlük telaş ve korkuyu azaltmaya yardımcı olur. Bu cins değişikliklerden kimileri şunlar olabilir:
· Her gün ya da haftada en az 3-4 defa sistemli olarak egzersiz yapmak
· Kepekli tahıllar, mevsim zerzevatları ve yağsız protein açısından varlıklı sağlıklı bir diyet
· Meditasyon, yoga yahut derin nefes antrenmanları üzere rahatlatıcı ve telaş azaltıcı aktiviteler
Agorafobi ve panik atak belirtileri tedavisinin yapıldığı periyotta besin destekleri yahut şifalı bitkiler üzere alternatif tıp uygulamalarından kaçınmak daha gerçek bir yaklaşımdır. Zira bunların tasayı tedavi ettiği kanıtlanmamıştır ve reçeteli ilaçların aktifliğini etkileyebilirler.
Hastalıkların erken teşhis ve tedavisi için nizamlı olarak sıhhat denetimlerine gitmeyi ihmal etmemek gerekir.