16 milyon nüfuslu İstanbul’da ‘aedes’ çeşidi sivrisineklerde artış yaşanırken birçok vatandaş; ateş, başağrısı, kızarık gözler bilhassa bedende döküntü, kas ağrılar çeşitli rahatsızlıklar nedeniyle .
AEDES SİVRİSİNEĞİ NEDİR?
‘Aedes aegypti’ yani ‘sarı humma sivrisineği’; dang humması, chikungunya, zika humması, mayaro ve sarı humma virüsleri ve öteki hastalıkları yayan bir sivrisinektir.
Bu sivrisinekler bilhassa gündüzleri insanları ısırmasıyla biliniyor. Bulaşma 2 bin 500 metreye kadar olan yerleşim ünitelerinde gözleniyor. Afrika’ya mahsus olan sivrisinek tipi, günümüzde dünyanın tüm tropikal, subtropikal ve ılıman bölgelerinde görülüyor.
Küresel ısınmanın sonucu olan iklim kriziyle bir arada son yıllarda Türkiye’de de Aedes sivrisineğine rastlanıyor.
AEDES SİVRİSİNEK ISIRIĞI BELİRTİLERİ NELER?
Özellikle dere yatağına yakın yerlerde sıklıkla görülmeye başlayan Aedes sivrisineğinin belirli başlı belirtileri bulunuyor. Sivrisinek, soktuğu çocuklarda normalinden daha büyük bir yara bırakıyor. Sinek ısırığı sonrası bacağın kaşınmasıyla iz, olağan sinekten daha büyük gözüküyor.
Aedes cinsi sivrisinekler, bilhassa daha evvelce Afrika ve Asya’da yaygın olarak bulunan sineklerdir. Bunlar da zika virüsünü bulaştıran sineklerdir. Bilhassa dünyada otomobil lastiklerinin sirkülasyonunun artmasıyla birlikte bu sivrisinekler yayıldı.
AEDES SİVRİSİNEK ISIRIĞI NASIL GEÇER?
Spesifik aedes sivrisinek ısırığının nasıl geçeceğine dair bir tedavi usulü bulunmuyor. Rastgele bir sivrisinek ısırığı için yapılan uygulamalara devam edilebilir.
Prof. Dr. Kenan Midilli, kökten tahlil için, “İlaçlama uzun vadeli başarılı olan bir metot değil. Çok çeşitli sistemlerin bir ortada kullanılması gerekiyor” dedi. Midilli, “Bataklıkların kurutulması lazım, biyolojik teknikler var, sivrisinek larvalarını yiyen balıklar var” açıklamasında bulundu.
AEDES SİVRİSİNEK ISIRIĞINDAN NASIL KORUNULUR?
* Sivrisinek sokmasından korunmak için uzun kollu gömlek ve pantolon üzere bedende açık yer kalmayacak halde mümkün olduğunca kapalı kıyafetlerin giyilmesi tercih edilmelidir.
* Konaklamak ve dinlenmek hedefiyle kliması olan kapalı yerlerde yahut kapı ve pencerelerinde sineklik olan yerlerde kalınmalıdır. Şayet dışarıda kalınıyorsa cibinlik kullanılması önerilmektedir.
* Hamile ve emzirenlerde güvenliği kanıtlanmış, T.C. Sıhhat Bakanlığı’ndan ruhsatlı ve onaylı repellentler (sivrisinek kovucular) kullanılmalıdır. Bu eserler, kesinlikle kullanma talimatı doğrultusunda uygulanmalıdır.
* 2 aydan küçük çocuklarda repellentler kullanılmamalıdır. Çocukların elleri, gözleri ve ağızları ile ciltteki kesilere repellent uygulanmamasına dikkat edilmelidir. Yetişkinler repellenti kendi ellerine sıktıktan sonra ellerini sürerek çocukların yüzlerine uygulamalıdırlar.
* Bebek ve çocuklara da kollarını ve bacaklarını örten giysiler giydirilmelidir. Bebeklerin ve çocukların korunması gayesiyle bebek otomobilleri ve taşımak maksadıyla kullanılan araçlarda sivrisineklerden korunmayı sağlayıcı önlemler alınmalıdır.
* Sonbaharda havuzlar artık kullanılmadığında üstü bir örtü ile kapatılmalıdır. İçlerinde su birikmesi engellenmeli ya da suları büsbütün boşaltılıp sifonları açık bırakılmalıdır.
* Bahçe civarında kalıcı su birikintilerinin olmamasına dikkat edilmelidir (havuz, kovalar, çeşme yalakları vb.). Mevcut olanların suyu 2-3 günde bir değiştirilmelidir. Zira sivrisinekler küçük ölçüdeki sakin su birikintilerine bile yumurta bırakırlar. Bırakılan yarım kova sudan binlerce sivrisinek çıkabilir. İçinde su birikebilecek kapların ağzı kapalı tutulmalı, aykırı çevrilmeli yahut imha edilmelidir. Suyu boşaltılan kapların iç yüzeyleri bir fırça ile temizlenmelidir.
* Çatı oluklarındaki su birikintileri boşaltılmalı, içlerinde su birikerek vektör üreme alanları oluşturmaları nedeniyle atık lastiklerin bertarafı yahut uygun istiflenmesi sağlanmalıdır.
* Foseptik çukurları sıkı sıkıya kapalı tutulmalıdır. Sinekler çok küçük oldukları için en ufak bir delikten dahi içeri girerek buradaki sıcak ve korunmuş ortamda üreyebilirler. Havalandırma borularının üzerine tül geçirip sıkıca bağlanabilir.
* Ahır ve kümesler denetim edilmelidir. Ergin sivrisinekler gündüzleri ahır ve kümeslerde dinlendikleri ve kışı da ahırlarda, boş binaların kuytu köşelerinde geçirdiklerinden ahır ve kümesler denetim edilmelidir.
* Sivrisinekler üzerine itici bir tesiri olması sebebiyle konutlarda ve teraslarda sarı renkli ampuller kullanılabilir.
* Riskli ülke/bölge seyahat dönüşünde ani başlayan, ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, halsizlik, iştahsızlık, lenf bezlerinde şişlik, bulantı-kusma, cilt döküntüsü şikayetlerin görülmesi halinde bir sıhhat kuruluşuna başvurulmalıdır. Muayene sırasında tabibe seyahat hakkında kesinlikle bilgi verilmelidir.
ZİKA VİRÜSÜ NEDİR?
Flavivirus kümesinden bir RNA virüsü olan zika virüsünün neden olduğu ve insanlara sivrisinek ısırması ile bulaşan bir hastalıktır.
İlk olarak Uganda’da 1947 yılında Zika ormanında bir Rhesus maymununda keşfedilen virüs, insanlarda birinci olarak 1954 yılında Nijerya’da bulundu.
Belirtileri ateş, başağrısı, kızarık gözler, döküntü, kas ağrıları ve eklem ağrıları olabilir. Çoklukla hafif geçen bir hastalıktır, 4-7 gün sürer.