Rusya ile ABD ortasında yapılan takas muahedesiyle hür bırakılan Rus silah tüccarı Viktor Bout, Perşembe gecesi Moskova’ya ulaştı.
Uçaktan iniş imajları Rus televizyonlarında canlı yayımlanan Bout, yere ayak basar basmaz annesine ve eşine sarıldı.
55 yaşındaki Bout’a 2012’de bir ABD mahkemesi tarafından 25 yıl mahpus cezası verilmişti. Bout, gazetecilere “Buraya gelebildim, asıl kıymetli olan bu. Bana ne olacağı baştan söylenmemişti, gecenin bir yarısı beni uyandırıp eşyalarını topla dediler. Hepsi bu kadardı.” diyerek Rusya’ya dönüşünü anlattı.
Peki Şubat ayından bu yana Rusya’da “uyuşturucu kullandığı iddiasıyla” cezaevinde olan ABD’li basketbol oyuncusu Brittney Griner’ın ABD’ye iadesi karşılığında özgür bırakılması kimi bölümlerce reaksiyonla karşılanan Bout kimdir?
Bout, ABD güvenlik güçlerine bağlı Uyuşturucuyla Gayret Kurumu’nun (DEA) Tayland’da düzenlediği operasyonla 2008’de yakalandı ve 2010’da ABD’ye götürüldü.
O periyot yaptığı açıklamada DEA, Bout’un aracı olduğu yasadışı silah trafiğinde alıcının da Colombia’da ayrılıkçı küme Farc olduğunu tespit ettiklerini söylemişti. Daha sonra hükümetle anlaşarak silahsızlanan Farc, ABD tarafından “terör örgütü” olarak kabul ediliyordu.
Bout ise yasal olarak milletlerarası nakliyat işi yapan bir yatırımcı olduğunu; Güney Amerika’daki ayrılıkçı kümelere silah taşıma suçlamasının haksız ve yanlış bir suçlama olduğunu savunmuştu.
Ancak öyküsünde New York mahkemesindeki heyet inanmadı. Nisan 2012’de, “terörist bir kümeye havaya güdümlü füze sağlayarak Amerikalıları ve ABD’li yetkilileri öldürmeye teşebbüsten” 25 yıl mahpus cezası aldı.
Üç hafta süren duruşmalarda, Bout’un silahları Colombia hükümetiyle işbirliği yapan ABD’li pilotları öldürmek üzere sağladığı lisana getirildiğinde Bout, savcıların aktardığına nazaran “Düşmanımız aynı” sözlerini kullandı.
Dağılmadan evvel Sovyetler Birliği’nin bir kesimi olan Tacikistan’da doğan ve Rusya vatandaşı olan Bout, hava nakliyeciliği mesleğine 1990’ların başında, Sovyetler dağıldıktan sonra başladı.
Güvenlik uzmanları Douglas Farah ve Stephen Braun’un 2007’de yazdığı “Ölüm Tüccarı” isimli kitaba nazaran Bout, 1990’ların başında yıkılan Sovyetler Birliği’nin çekildiği havalimanlarında bir kenara attığı askeri uçakları kullanarak “hava taşımacılığı” mesleğine başladı. Bu uçakları, pilotları ve gruplarıyla birlikte satılıktı; Bout da onları çok uygun fiyatlara satın aldı.
Hüküm giydiğinde 45 yaşında olan Bout, o periyot “Silah şirketlerinden satın aldığı silah ve mühimmatı Afrika ülkelerine taşımakla” da suçlanmıştı.
Birleşmiş Milletler, Bout’un, Sierra Leone’deki iç savaş sırasında savaş hataları işleyen Liberya Devlet Lideri Charles Taylor’ın (Taylor da bu kabahatlerden 2012’de karar giydi) ortağı olduğunu duyurdu.
Arap basını da Bout’un El Esas ve Taliban’a silah taşıyan bir isim olduğunu tez eden yazılar yayımladı.
Bout, tüm bunlara ek olarak iç savaş ya da çatışmaların yaşandığı Angola, Orta Afrika Cumhuriyeti, Sudan ve Libya üzere ülkelerde hem hükümetlere, hem savaşan öteki taraflara silah sağlayarak savaşların devamlılığını sağlamakla suçlandı.
2009’da İngiltere’deki Channel 4’a bir röportaj veren Bout, El Kural ve Taliban’la rastgele bir iş yaptığı tezlerini reddetti. Lakin 1990’ların ortalarında Afganistan’a silah taşıdığını kabul etti. O devir ülkenin değerli bir kısmında Taliban denetimi vardı. Bout ise, silahların Taliban’a karşı savaşan aşiretlere ve bu kümelerin kumandanlarına gittiğini tabir etti.
Bout, Rwanda’da işlenen soykırım sonrası Fransa’dan muhtaçlık materyallerinin ülkeye taşınmasına yardımcı olduğunu; Birleşmiş Milletler Barış Gücü askerlerini de kendisinin Rwanda’ya götürdüğünü söyledi.
2002’de hakkında yakalama kararı çıktığında o devir yaşadığı Belçika’dan ayrılan Bout, 2003’te Rusya’da görüldü.
Aynı yıl, İngiltere Dışişleri Bakanı Peter Hain, Bout’a “Ölüm Tüccarı” ismini taktı.
ABD, 200’li yıllar boyunca mal varlığını dondurmak üzere birçok adım attı lakin kendisinin ABD maddelerine nazaran yargılanacağı hiçbir yasal destek yoktu.
2008 yılına gelindiğinde ABD’li casuslar, Colombialı Farc kümesi militanlarının kılığına girerek Bout’un eski yardımcılarından biriyle irtibata geçti. Kısa bir müddet sonra casuslar, Bout’la Farc’a silah sağlama konusunda pazarlık yapmaya başladı. O sırada da Tayland polisi Bout’u suçüstü yakaladı, cezaevine attı ve iade için uzun sürecek bir yasal süreç başladı.
Bout ise ABD’nin yargılamasının siyasi bir amacı olduğunu lisana getirdi.
Tüm bu yasal süreçte Rus yetkililer davayı takip etti, Bout’un iadesi için savaşacaklarını duyurdu.
2005 yılında yayımlanan “Savaş Lordu” isimli sinema de kısmen Bout’un hayatına dayanıyordu. Sonunda Bout yargıdan kaçmayı başarıyordu.
Gerçek hayatta da misal bir durum olduğu söylenebilir. Her ne kadar yargılanmış ve ceza verilmiş olsa da, 12 yıllık hapishane hayatının akabinde; aldığı cezanın yarısını dahi tamamlamadan özgür kalmış ve ülkesine dönmüş oldu.