İkinci derece sarsıntı neslinde yer alan Türkiye, bu gerçeği Düzce’de dün sabah 04.08’de meydana gelen 5.9 büyüklüğündeki sarsıntıyla bir sefer daha hatırladı. Birçok uzmanın “Sürpriz değildi” olarak yorumladığı zelzele, başta İstanbul olmak üzere pek çok vilayette hissedildi, birçok vatandaş yaşadıkları kaygı nedeniyle geceyi sokaklarda geçirdi. Düzce’deki son sarsıntıdan sonra tüm gözler Karadere Fayı’na çevrilirken, Sakarya Üniversitesi (SAÜ) Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi (AYM) Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu 1943’ten sonra ne kadarının kırıldığı bilinmeyen Hendek fayına dikkat çekti.
Prof. Dr. Murat Utkucu
23’ÜNCÜ YILI HASEBİYLE RAPOR HAZIRLAMIŞTI
1999’daki Düzce Depremi’nin 23’üncü yılı münasebetiyle geçtiğimiz günlerde ‘Türkiye’de Vakit Bağımlı Sarsıntı Gerilme Etkileşimlerinin Modellenmesi ve Sarsıntı Tehlikesi Üzerine Çıkarımlar’ başlıklı bir rapor hazırlayan Prof. Dr. Murat Utkucu, Düzce’deki son zelzele hakkında değerli açıklamalarda bulundu.
Son yaşanan sarsıntı hakkında net konuşmak için şimdi erken olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Utkucu, depremin Gölyaka ilçe merkezinin kuzeyinde meydana geldiğini söyleyerek şunları söyledi:
“Deprem, Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) üzerinde oluşan Gölcük Sarsıntısı kırığının en doğu kesimini oluşturan Karadere fayının kuzeydoğuya yanlışsız uzanan ve Düzce Ovası’nı güneybatıdan sınırlayan fay üzerinde meydana geldi.”
‘KARADERE 1999’DA KIRILMIŞTI’
KAFZ’ın Bolu yakınlarında iki kola ayrıldığını söyleyen Prof. Dr. Utkucu, güney kolun Bolu-Gerede (1944), Abant (1957) ve Mudurnu Vadisi (1967) sarsıntıları ile kırıldığını hatırlattı. Kuzey kolda bir hareketliliğin yaşandığını söyleyen Prof. Dr. Utkucu, “Düzce Depremi’ni oluşturan Düzce fayı, batıda Karadere fay modülü ve doğuda Bakacak-Elmalık faylarıyla birlikte kuzey kolu oluşturuyor. Karadere fay kesimi 1999’daki Gölcük Sarsıntısı sırasında kırılmıştı. Bu sebeple Düzce’deki zelzelenin bir bakıma Gölcük’teki sarsıntı kırığının doğuya hakikat bir uzantısı olduğunu söyleyebiliriz” dedi.
Prof. Dr. Utkucu, Gölyaka’daki depremin tektonik açıdan canlı bir bölgede meydana gelmesinin ‘sıra dışı’ olmadığını vurgulayarak 1999’da Gölcük’te meydana gelen 7.4’lük zelzeleden sonra Karadere Fayı, Sapanca, Akyazı, Gölcük ve Karamürsel üzere en az 5 fayın zelzele oluşturduğunu söyledi.
BAKACAK-ELMALIK FAY SINIRINDA SON DURUM
Gölcük Depremi’nde kırılan bir kısmın Düzce Fayı’nı oluşturan 4 kesimden biri olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Murat Utkucu, yaşanan sarsıntı sonrasında tehlikenin artıp atmadığına ait, “Bazen sarsıntılar, bir sonraki sarsıntının tesirini artırabilecek ya da azaltılabilecek nitelikte olabilir” yorumunda bulundu.
“Düzce’de 1999’da yaşanan sarsıntı Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) ana uzanımı ile ortadaki ilişkiyi sağlayan Bakacak ve Elmalık faylarının bir zelzele üretip üretmeyeceğini tartışma konusu haline getirmişti” diyen Prof. Dr. Utkucu, Bakacak-Elmalık fay çizgisinde bir zelzele beklenildiğini söyleyerek, “Fakat bu sarsıntının ne vakit olabileceğini ya da tesirlerini fakat şu anki durumu tahlil ettikten sonra söyleyebiliriz” diye konuştu.
‘HENDEK FAYI İLE İLGİLİ KÂFİ BİLGİMİZ YOK’
Bölgede Bakacak ve Elmalık fay sınırı haricinde Hendek Fayı’ndaki tehlikeye işaret eden Prof. Dr. Murat Utkucu, “1943’teki Hendek Depremi’nde Hendek fayının ne kadarının kırıldığını bilmiyoruz. Ayrıyeten 1878 yılında Sapanca ve Adapazarı’nda yıkıma yol açan zelzelenin hangi fay üzerinde olduğu da bilinmiyor. Hendek fayının yer bilimleri açısından araştırılması gerekiyor” diye konuştu.
KAFZ ile kontaklı ikincil bir fay olan Hendek fayının Gümüşova-Hendek-Adapazarı çizgisinde uzandığını söyleyen Prof. Dr. Utkucu, fayın Adapazarı Ovası içinde çökeller altında izlenemediğine dikkat çekti. Prof. Dr. Utkucu, Hendek Fayı ile ilgili kâfi bilgiye sahip olunmadığını ve geçmişte hangi fayların yıkıma sebep olduğunun tam olarak bilinmediğini vurgulayarak, “Yeterli bilgiye sahip olunmaması Hendek fayının getireceği tehlikenin boyutlarını varsayım etmeyi de zorlaştırıyor” yorumunda bulundu.
‘SAKARYA’DA HASAR OLUŞTURMA İHTİMALİ YÜKSEK’
KAFZ’ın kuzey kolunun Doğu Marmara Denizi içinde kalan kısmının 1766 yılından beri tam 256 yıldır zelzele üretmediğine dikkat çeken Prof. Dr. Murat Utkucu, kırılmamış kısımın megakent İstanbul için büyük bir tehlike oluşturduğunu hatırlattı.
Doğu Marmara Denizi altındaki sismik boşluğun Sakarya’da hasar oluşturmasının uzak bir ihtimal olmadığının altını çizen Doç. Dr. Utkucu, “1912’deki Mürefte-Şarköy Sarsıntısı küçük bile olsa Sakarya’da hasar oluşturmuştu. 1894’teki İstanbul Sarsıntısı de Adapazarı’nda değerli bir yıkıma yol açmıştı. 1999’daki Gölcük Depremi’nde de Sakarya merkez üssü olmadığı halde önemli biçimde etkilenmişti. Bu yüzden Doğu Marmara Denizi altındaki sismik boşluğun taban şartları ve yapı kalitesini de dikkate aldığımızda Sakarya’da hasar oluşturması mümkünlüğü düşük değil” diye konuştu.
3 İLE DİKKAT!
Doğu Marmara Denizi altında beklenen büyük zelzelede kırılmanın Silivri açıklarından başlayıp İstanbul Kartal açıklarına hakikat gerçekleştiği takdirde Sakarya’da kuvvetli bir sarsıntının yaşanabileceğini belirten Prof. Dr. Utkucu, Sakarya haricinde bir öteki bölgeye daha dikkat çekti.
KAFZ’ın Doğu Marmara Denizi altında kısmı ile Erzincan’ın doğusundaki Yedisu ortasındaki bölgenin 20’nci yüzyılda hiç sarsıntı üretmediğini hatırlatan Prof. Dr. Utkucu, “Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde Adıyaman Gölyaka ile Kahramanmaraş Türkoğlu ortasındaki kısım yüzyıllardır büyük zelzele üretmedi. Belirtilen fay bölümünün büyük bir sarsıntıyla kırılması Malatya, Adıyaman ve Kahramanmaraş vilayetleri içinde hasara neden olabilir” ikazında bulundu.