Melisa Vardal – 1920’lerden 1980’lere uzanan bir devri kapsayan stant, bu toplulukların sosyalist ideolojiyle etkileşimini, kimlik arayışını ve kültürel üretimini belgeliyor. Stant, Yugoslavya’nın çok kültürlü yapısı içinde Türkçe konuşan toplulukların nasıl var olduklarını, nasıl örgütlendiklerini ve sosyalist mefkurelerle nasıl etkileşime girdiklerini anlatıyor. Latin alfabesinin kabulü, Türkçe konuşan topluluklar için lisan ve kimlik inşasında değerli bir dönüm noktası oluyor. Stant, Yugoslavya Krallığı periyodunda Türkçe konuşan toplulukların yaşadığı baskıyı, bu baskıya karşı geliştirdikleri direnişi ve 1920’lerde eşitlikçi fikirlerde kurtuluş arayan ezilen Müslüman halkın kıssasını gözler önüne seriyor. Krallık rejiminin baskısıyla kesintiye uğrayan arayış, sosyalist Yugoslavya’nın kurulmasıyla yeni bir periyoda evriliyor. Stant, tüm bu süreci gazeteler, mecmualar, mecmualar ve başka yayınlar aracılığıyla ayrıntılı bir biçimde inceliyor.
Başka bir tarih
Sergi sanatseverleri Ahmet Öğüt’ün “Başka Bir Tarih” isimli yapıtıyla karşılıyor. Osmanlı’nın son devrinden bayan hakları savunucusu Nuriye Hanım ve erken periyot sosyalistlerinden Hilmi Bey’i bir ortaya getiren bu eser, alternatif bir tarih okuması sunarak standın genelinde hâkim olan çoksesliliğin ve farklı perspektiflerin altını çiziyor. Bu eser, birebir vakitte geçmişin katmanlarını yine yorumlayarak günümüzdeki toplumsal ve siyasi tartışmalara ışık tutuyor. Hana Miletić’in “Rad” isimli yapıtı Yugoslavya’nın dağılmasıyla birlikte dokuma fabrikalarının kapatılmasını ve bu durumun yarattığı toplumsal ve ekonomik dönüşümü ele alıyor. “Rad” Hırvatçada ‘iş’ yahut ‘emek’ manasına geliyor, birebir vakitte Hırvatistan’daki bir inşaat şirketinin ismine atıfta bulunuyor. Miletić, bu şirketin logosunun yer aldığı brandayı, Yugoslavya’nın dağılması sonrası satılmayan yahut kapatılmayan ender fabrikalardan biri olan Rejenerasyon fabrikasının çalışanlarıyla birlikte el dokuması halı üretimine dönüştürüyor. Emeğin, üretimin ve dönüşümün öyküsünü anlatan eser tıpkı vakitte Yugoslavya’nın dağılmasının akabinde yaşanan değişimleri anlamamıza yardımcı oluyor. Yane Calovski’nin “Külleri Baş Dönmesine Maruz Bırakan Birtakım Şiirler” isimli yerleştirmesi ise babası, Makedon şair, edebiyat eleştirmeni, deneme müellifi ve tercüman Tador Calovski’nin şiirleri ve çizimleri aracılığıyla ferdî bir seyahati ve kültürel mirası sorguluyor. Stant 23 Şubat 2025’e kadar açık olacak.