‘Güller kırmızı, menekşeler mavi…’ diye başlayan o eğlenceli tekerlemeyi hepimiz biliriz. Çünkü öyledir, çiçek deyip geçsek de her birinin kendine özgü bir rengi vardır. Hatta öyle ki aynı tür bir çiçeğin kısa ömrü boyunca birden çok renge büründüğünü bile görebiliriz. Çiçeklerin renkleri nasıl oluşur sorusunun yanıtı onların genlerinde gizliyken, neden renkli oldukları ise hayatta kalma mücadelesini anlatır.
Çiçeklerin pigmentleri vardır ve bu pigmentler sayesinde renkli görünürler. Renkli görünürler çünkü polenlerini taşıyan canlılar onları görmezse üreyemezler. Yani biz insanlar olarak bu durumun ne kadar romantik olduğunu düşünürken onların amacı yalnızca hayatta kalmaktır. Yine de bu kadar basit geçmeyelim. Gelin çiçeklerin renkleri nasıl oluşur, neden her biri farklı renkte biraz daha yakından inceleyelim.
Çiçeklerin rengini oluşturan temel pigmentler vardır:
Tüm canlılar gibi çiçeklerin de bir genetik dizilimi, DNA’sı vardır. Bu genlerin içinde pigmentler saklıdır. Bazı çiçeklerde tek bir pigment etkin olduğu için tek bir baskın renkten söz etmek mümkündür. Ancak bazı çiçeklerde birden fazla pigment etkin olduğu için ortaya rengarenk bir görsel şölen çıkabilir.
Karoten pigmenti çiçeklere kırmızı ve sarı rengi, klorofil pigmenti çiçeklere yeşil rengi, ksantofil pigmenti çiçeklere daha yoğun bir sarı rengi kazandırır. Antosiyaninler pigment grubu beyaz, kırmızı, sarı, mavi, mor, siyah ve kahverengi; karotenoidler pigment grubu ise daha yoğun sarı, turuncu ve yoğun kırmızı renkler sunar.
Pigmentler dışındaki faktörler de çiçek renkleri üzerinde etkilidir:
Çiçeklerin genlerinde bulunan pigmentler, çiçek renklerini oluşturan ana etkenlerdir ancak tek etken onlardır demek yanlış olacaktır. Çünkü çevresel etkenlerin önemi azımsanmayacak kadar fazladır. Öyle ki yan yana yetişen aynı türdeki çiçeklerin bile basit gibi görünen nedenler sebebiyle bambaşka oldukları görülmektedir.
Çiçeklerin büyürken aldıkları ışık miktarı renklerinin parlaklığını etkiler. Ortam sıcaklığı, soğuk – sıcak dengesi gibi ısı faktörleri de renk oluşumunda son derece etkilidir. Yetiştikleri toprağın pH dengesi ve besin değeri de çiçek renklerinin ne kadar canlı olacağını etkiler. Sel altında kalmış ya da kuraklık yaşamış topraklarda büyüyen çiçeklerde de stres kaynaklı renk sorunları yaşandığı görülmüştür.
Aslında her şey gören gözün güzelliğinde saklı:
Çiçeklere rengini veren pek çok farklı unsurdan bahsetmek mümkün. Ancak en önemli unsur, gören gözler yani biziz. Bildiğiniz gibi renk dediğimiz kavram aslında ışığın nesne üzerine yansıması ile oluşur. Yani insan gözü o rengi nasıl bir ortamda görüyorsa o renk, o kadar güzel olacaktır.
Bir nesneye iki kişi aynı anda baktığı zaman iki ayrı renk biçimi görür. Renk körlüğü ve benzeri bir sorun olmasa bile bu durum yaşanır. Bu nedenledir ki bir kişi bir çiçeğe hayranlıkla bakarken diğeri pek de matah bir şey görmediğini iddia edebilir. Sonuç olarak diyebiliriz ki güzellik bakan gözde saklıdır.
Çiçekler neden renkli?
Çiçeklerin renkli olmasının nedeni hakkında şiirler yazmamız ve koparıp sevgilimize vermemiz değildir. Aslında çiçeklerin renkli olmasının nedeni basit bir hayatta kalma mücadelesinin sonucudur. Bir çiçek ne kadar canlı renklere sahip olursa üreyerek çoğalma ihtimali de o kadar artar.
Arılar ve küçük kuşlar başta olmak üzere pek çok böcek çiçeklerden beslenir. Bu canlılar beslenme sırasında vücutlarında polen toplarlar. Beslenmek için farklı bir çiçeğe gittiklerinde ise vücutlarına yapışmış olan bu polenler dökülür ve çiçeklerin üremesini sağlar.
Eğer bir çiçek, böcekleri kendine çekecek kadar canlı renklere sahip değilse kimse gelip onun polenini alıp dağıtmaz ve sonuç olarak o çiçek üreyemez. Bu nedenle çiçekler evrimsel bir süreç sonunda belirli renkler geliştirmeyi öğrenerek çekici birer bitkiye dönüşürler. Yani çiçeklerin renkleri bir nevi onların etkileyici kıyafetleridir.
Özetleyelim; çiçeklerin renkleri nasıl oluşur, neden renkleri farklıdır?
Çiçeklerin renkleri, genlerinde bulunan pigmentlerin etkisi ile oluşur. Bu oluşum sürecinde çiçeğin bulunduğu ortamın etkisi de bir hayli yüksektir. Çiçekler renklidir çünkü böcekleri çekmek, polenlerini dağıtmak isterler. Yani her şey basit bir hayatta kalma mücadelesinden ibarettir.
Binbir rengi ile görenleri büyüleyen çiçeklerin renkleri nasıl oluşur, neden çiçekler farklı renklere sahip gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Nedeni ne olursa olsun, iyi ki çiçeklerin renkli olduğu bir dünya yaşıyoruz.