Diyabet yani halk ortasındaki ismiyle şeker hastalığı, kandaki tüm şekerin işlenememesinden kaynaklanır. Bedendeki şeker düzeyini dengeleyen insülin yetersiz salgılandığında ya da insüline karşılık verilemediğinde kanda oluşan yüksek şeker bu hastalığa yol açar. Tedavisi olmayan diyabetin denetim altına alınmadığında önemli hastalıkları tetiklediğini belirten İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, hastalığın artış nedenlerinden korunma yollarına kadar birçok kıymetli noktayı şöyle açıkladı…
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk
Birçok nedeni var
Genetik yapı diyabet için risk faktörüdür. Hastalığın bu kadar yaygınlaşması genetik risklerle açıklanamaz. Çevresel etkenler, ömür biçimi, beslenme üslubu diyabetin ortaya çıkmasında en kıymetli faktörlerdir. Son 40 bin yılda insanların genetik yapısı hiç değişmemiştir. Diyabet sayısı ise 1983’den 2008’e kadar 7 kat artmıştır. Genleriniz gerçek beslendiğiniz ve onlara yeterli davrandığınız vakit denetiminiz altındadır. Her yiyecek yalnızca besin değil, ileti dolu bilgi yumağıdır. Besinler yalnızca genleri etkilemez, hormonları, metabolizmayı, mikrobiyotayı ve ruhsal durumumuzu tesirler. Dr. Dean Ornish’in yaptığı bir çalışmada 3 aylık beslenme ve hayat üslubu değişikliğinin kanseri denetim eden 500’den fazla geni etkilediği gösterilmiştir.
Önemli hastalıkları tetikler
Diyabet, kalp ve damar hastalıklarının eş pahasıdır. Diyabet hipertansiyon birlikteliği sıktır (yüzde 75). Erişkinlerde en sık körlük nedenidir. Diyabetik hastaların yüzde 70-80’inde karaciğer yağlanması, az kısmında karaciğer sirozu vardır. Hastalarda Alzheimer riski 4 kat artar. Depresyon ve his durum bozukluğu sıktır (yüzde 50). Diyabet kronik böbrek yetersizliğinin en sık nedenidir. Kanser ve enfeksiyon riskini artırır. Beyin hastalıkları, el ve ayaklarda his kaybının en sık nedenidir. Cinsel münasebet bozukluğunun da en sık nedenidir. Felç riskini 3-4 kat artırır. Ani ve erken ölümlere de yol açabilir.
Prediyabet de ciddiye alınmalı
Kan şekerinin 100-126 mg/dl ortasında olduğu periyot prediyabet (hafif diyabet) periyodudur. Prediyabet devri en az diyabet periyodu kadar sıkıntılıdır. Bu periyotta de diyabetin bütün komplikasyonları ile karşılaşmak mümkündür.
Teşhisi kolaydır
Açlık kan şekerinin 126 mg/dl’nin üzerinde olması, rastgele bir vakitte kan glikoz seviyesinin 200 mg/dl’nin üzerinde olması, oral glikoz tolerans testinde iki saatlik plazma glikozunun 200 mg/dl’nin üzerinde olması durumunda diyabet tanısı konur.
Sadece ilaç tedavisi yetmez
Beslenme ve ömür usulü alışkanlıkları düzeltilmeden, altta yatan nedenler tedavi edilmeden yapılacak ilaç ve insülin tedavisi komplikasyonları asla önlemez. New England Journal of Medicine’de (2008) yayınlanan ACCORD çalışmasında beslenmesine ve ömür biçimine dikkat etmeyip, kan şekerini düşürmek için ağır tedavi gören hastalarda komplikasyonlar daha fazla görülmüştür.
Obezite ile yapışık kardeştir
Her cins, ırk, yaş ve meslek kümesinde diyabet giderek artmaktadır. Dünyada ve Türkiye’de diyabet sorunu olanlar, olmayanlardan daha fazladır. Diyabetik hastaların yüzde 80’i fazla kilolu ve obezdir. Obezite dünyadaki önlenebilir vefat nedenlerinin başında gelir. 5-7 kilo almak diyabet riskini 2 kat, 8-10 kilo almak ise 3 kat artırır.
İşte risk faktörleri
Diyabet riskini artıran nedenler şöyle sıralanabilir.
■ Aile hikayesi (genetik)
■ 45 yaş üzerinde olmak
■ Hipertansiyon
■ Gestasyonel diyabet (diyabetin gebelikte ortaya çıkıp, gebelik sonrası ortadan kalkması)
■ İri çocuk doğurmak
■ Yeterli huylu kolesterolün 45 mg/dl’den az olması
■ Trigliseridin (Kanda bulunan bir yağ türü) 250 mg/dl’nin üzerinde olması.
Riski azaltma yolları
Diyabet riskini azaltmak için şu noktalara dikkat edilmelidir…
■ Kalori kontrolü
■ Doğal ve taze besinler
■ Fizikî aktivite, egzersiz
■ Uyku
■ Huzur
■ Omega 3
■ Yeşil yapraklı sebzeler
■ Kuruyemişler
Bunları ölçülü tüketin
■ Tam tahıllar
■ Baklagiller
■ Meyveler
Nişastalı zerzevat ve besinler: Pişmiş havuç, beyaz patates, tatlı patates, yabani havuç, şalgam, pancar, balkabağı, kestane, bezelye, taze fasulye.
Bunlardan uzak durun
■ Şeker, rafine karbonhidrat
■ Unlu besinler, beyaz ekmek
■ İşlenmiş ve ambalajlı gıdalar
■ Beyaz pirinç, makarna
■ Kurutulmuş meyve, tatlılar, bal, pekmez, reçel, marmelat
■ Meyve suları, kolalı ve gazlı içecekler, güç içecekleri, tatlandırıcılar.