Ekonomist, muharrir, Hazine eski Müsteşarı Mahfi Eğilmez, çok gerçek bir tespit ile memur ve memur emeklilerine yılın ikinci yarısı için yapılan yüzde 11,54 aylık artırımı için; “Alay etmenin bile bir adabı olur” dedi.
Emekli “açız!” diye feryat ediyor gazete manşetlerinde…
Sefalet fiyatına mahkum edilen emekçi, memur ve emekliler enflasyonun altında eziliyor. Hem de tartışmalı TÜİK datalarıyla…
Türk-İş’e nazaran, Aralık ayında açlık hududu 21 bin 83 lira oldu. Bir yılda yüzde 40 artarak 6 bin 35 lira yükseldi.
2024 yılı resmi enflasyonu yüzde 44,38 oldu.
Enflasyon Araştırma Kümesi ENAG’a nazaran ise; yıllık enflasyon yüzde 83,40.
Gelelim fiyat ve aylıklara yapılan artışlara…
Asgari fiyata yüzde 30 artırım yapıldı. Net 22 bin 104 lira oldu.
İşçi ve Bağ-Kur emeklilerinin artırım oranı ise yüzde 15,75.
Memur ve memur emeklilerine yılın ikinci yarısında yüzde 11,54, Temmuz artışıyla birlikte yıllık yüzde 33,3 artırım yapıldı.
SADAKA ÜZERE ARTIRIM, TABAN ÜCRETLİNİN BİR ÇEYREK ALTINI GİTTİ
Toplam 16,6 milyon emekliye sadaka üzere artırım yapıldı. Ne seyyanen artırım var ne de refah hissesi…
Asgari ücretlilerin cebinden resmen para aldılar. Zira geçen yılın başında 17 bin 2 liralık taban fiyat ile beş çeyrek altın alınabiliyordu, artık ise 21 bin 4 lira ile dört çeyrek altın alınabiliyor. Bir çeyrek altın buharlaştı.
Çalışanların ve emeklilerin hakları çalınıyor ve kimse reaksiyon göstermiyor. Bir iki sert ses çıkıyor ve susuluyor. Kabullenmişlik had safhada…
İFLASLAR REKOR KIRDI, FAKİR SAYISI 17,8 MİLYON KİŞİ OLDU
Halkın alım gücü dehşetli düştü. Bu nedenle iflas ve konkordatolar altı yılın doruğuna çıktı. Geçen yılın birinci 11 ayında 80 bin 626 esnaf kepenk indirdi.
Vatandaş kredi kartıyla geçiniyor. 2024’te ferdî kredi kartı kullanımı yüzde 60 artarak bir trilyon 728 milyar lira oldu. Kredi kartlarına 306 milyar lira faiz ödendi. Bankaların takibindeki tüketici kredileri ve kredi kartlarındaki yıllık artış yüzde 135 oldu.
TÜİK’e nazaran, 2024’te daima yoksulluk oranı 0.7 puan artışla yüzde 13,7 oldu. Ortalama gelirin yüzde 60’ından daha az geliri olan fakir sayısı 17,8 milyon şahsa çıktı.
HAZİNE GARANTİLİ PROJELERLE MÜTEAHHİTLERE 204 MİLYAR TL ÖDENECEK
Ekonomik program nedeniyle kelamda kemer sıkmaya, sadaka üzere artırıma karşılık, yandaş müteahhitlere Hazine garantili projelerle milyarlarca lira akmaya devam ediyor. 2025’te devletin “kara deliği” haline gelen hastane, yol, köprü üzere hazine garantili projelere toplam 204 milyar lira ödenecek.
Sadece 16 kent hastanesini işleten beş müteahhit firmaya 104,6 milyar lira bütçe ayrıldı. Bu beş bakanlığın bütçesinden fazla… 2024’ün birinci 11 ayında ise kent hastanelerine Sıhhat Bakanlığı’nın bütçesinden 86 milyar lira ödendi.
Bir de kelamda tasarruf tedbirlerine karşın görkemli valilik, kaymakamlık, müdürlük binaları yapılıyor. 2024 yılında 46 yeni valilik binası için yapılan ihalelerde müteahhitlere toplam 6,6 milyar lira ödenmiş.
Çanakkale’de Tarım, Orman İl Müdürlüğü binasının inşaatı sürüyor. O denli büyük, şatafatlı bir bina ki; “Burada ne yapacaklar, Çanakkale’yi bırak, Türkiye’nin tarımını bile kurtarırlar bu binada” demeden geçemedim.
Ama tarım, ormancılık ismine ne yapılıyor? Kaz Dağları’nda ağaç katliamı… Bir bakır madeni için şimdiye dek bir milyon ağaç kesildi. Şirket daha fazlasını daha süratli kesmek için Türkiye’nin dört vilayetinden kesimciler getirmiş, Doğal, bu ortada Danıştay; maden için verilen “olumlu” kararının iptaline yönelik davada bir türlü karar veremedi. Niçin acaba?
CHP Lideri Özgür Özel diyor ki; “Cengiz’den alacağız, emekliye vereceğiz.”
Güzel; fakat nasıl yapacak? Hazine garantili projelerin kontrat iptalinde yetkili, Londra’daki tahkim mahkemeleri… Kemal Kılıçdaroğlu da bu mevzuda “Hazine’nin malı olan 418 milyar doları söke söke alacağını” söylemişti. Lakin tam olarak nasıl yapacağını anlatmadı. Özgür Özel de o denli…
TRUMP PERİYODU BAŞLIYOR, DAHA DOĞRUSU BELİRSİZLİKLER SÜRECİ
Şimdi önümüzdeki günlerde başlayacak ikinci Donald Trump periyoduna ve neler yapmak istediğine bir bakalım… ABD’de ikinci Trump devri 20 Ocak’ta başlıyor. Belirsizliklerle dolu bir sürecin başındayız. En değerli vaadi gümrük vergilerini artıracak olması, gerçekleştirirse, Çin ve Avrupa Birliği’nden gelecek misillemelerle bir global ticaret savaşı başlayabilir.
Gümrük vergisini “sözlükteki en hoş kelime” olarak tanımlayan Trump, ABD’nin Çin’den yaptığı ithalata yüzde 60 oranında gümrük vergisi ve Avrupa Birliği (AB) dahil tüm ticaret ortaklarına yüzde 10 ile 20 ortasında üniversal gümrük vergisi planlıyor. Trump, gümrük vergilerini ABD iktisadını büyütmenin, işleri müdafaanın ve vergi gelirini artırmanın bir yolu olarak görüyor.
AVRUPA’NIN SAVUNMA HARCAMALARININ ARTMASI, SAVAŞI BİTİREBİLECEK Mİ?
Diğer yandan savaşları bitireceğini sav ediyor. Tüm başkanlık kampanyasını da Ukrayna savaşına verilen mali dayanağın gereksizliğine dayandırdı, bu sayede hayli yüksek oy oranı ile ikinci periyoduna başlıyor. Trump, son olarak Putin’in Ukrayna ile savaş konusunda kendisiyle en kısa müddette bir toplantı yapmak istediğini belirterek, bu savaşın derhal sona erdirilmesi gerektiğini söz etti.
Trump, Ukrayna’ya askeri yardımı NATO ülkelerinin savunma bütçelerinde yapılacak rekor artışa bağlıyor. Yani “artık öbür NATO ülkelerinin, bilhassa de Avrupa’nın elini cebine atma vakti geldi” diyor. Kuşkusuz bu yeni bir telaffuz değil. Her vakit bunu lisana getirmişti.
Hatta “Başkan olursam ABD’yi NATO’dan çıkaracağım” istikametindeki tehditvari açıklamalarının yakın vakitte Avrupa’da büyük meşakkatlere neden olduğu da aşikar… Malum İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana başta Rusya ve SSCB tehdidi olmak üzere her cins düşmana karşı sırtını ABD ordusuna dayayan Avrupa’nın varlıklı fakat ‘yumuşak’ güçleri savaş davullarının daha sert duyulduğu bugünlerde derin bir endişe içinde.
Onyıllardır ekonomik refahı, silaha tercih eden Avrupa için kolay bir periyot olmayacak. Aslında ekonomik olarak güç bir devrin yaşandığı, ‘Hasta Adam Avrupa’ sloganının lisanlara düştüğü bugünlerde, daha fazla silah daha fazla kemer sıkma manasına geliyor.
YÜZDE 5 ORANI SAVUNMA HARCAMALARINA REKOR KIRDIRABİLİR…
Peki rakamsal olarak Trump’ın önerisi ne tabir ediyor? Hala NATO üyesi ülkeler için askeri harcama alt limiti resmi olarak yüzde 2 seviyesinde. 2023 sayılarına nazaran 32 NATO ülkesinin yalnızca 11 tanesi bu sayısı tutturabildi. 2024’te Ukrayna savaşının getirdiği baskılarla savunma harcamaları ulusal gelirinin yüzde 2’sini geçen NATO üyesi ülke sayısı 23’e çıktı.
Toplam savunma harcamaları harcaması kabaca 1.25 trilyon dolardan 1.5 trilyon dolara yükseldi. Yüzde 2’lik harcama limitini tutturan ülke sayısındaki dramatik artışa rağmen, harcama fiyatındaki büyümenin sonlu kalması, NATO’nun ağır ağabeyleri denilen dev iktisatların zati geçmişte de limitlere yakın meblağda harcama ve ABD’nin genel eğiliminden kaynaklanıyor.
Harcama dağılımına bakıldığında, ABD tek başına toplam 1.5 trilyon dolarlık NATO bütçesinin üçte ikisini karşılıyor. 27.4 trilyon dolarlık dünyanın en büyük iktisadı 2024’te savunmaya yaklaşık 970 milyar dolar ayırdı.
AVRUPA’NIN VE BİLHASSA ALMANYA’NIN İŞİ ÇOK ZOR
ABD’nin rekor seviyedeki bu harcaması bile Trump’ın yüzde 5’lik hududunun altında. Pentagon’un rekor bütçesi bile yüzde 3.5’luk bir askeri harcama/milli gelir manasını taşıyor. Esasen hali hazırda ulusal gelirinin yüzde 4’ünü orduya harcayan Polonya’nın en yüksek orana sahip ülke olduğu göz önünde bulundurulduğunda, hiçbir NATO ülkesi savunma harcaması açısından Trump’ın teklifine yaklaşamadığı ortada.
Eğer Trump’ın bu önerisi olduğu üzere kabul edilirse, 2025’in savunma harcamaları açısından gerçek seviyede İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki en yükseğe ulaşacağını söylemek mümkün.
Kuşkusuz bu sayılar bugünlerde ekonomik problemlerle uğraşan ve sakinlikle sınanan güçlü ülkeler için bile ağır bir yük demek. Bilhassa Ukrayna savaşı ve ‘yeşil enerji’ üzere dayatmaların tesiriyle ortaya çıkan tartışmalı güç siyasetleri yüzünden üretim kayıpları yaşayan Almanya ve öteki endüstrileşmiş ülkelerin açmazları düşünüldüğünde hiç de kolay yutulur bir lokma değil.