Fehmi Koru*
Kenan Evren’den Tayyip Erdoğan’a kadar pek çok devlet yöneticisinin ABD seyahatlerini yerinde izledim; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu son New York ziyaretini ise uzaktan izlemeye çalıştım.
Daha yazının başında birinci tespitimi paylaşmak isterim: ABD’de en üst seviye ilgiyle karşılanan Kenan Evren’di. Askeri dabeyle idareye gelen Cihan ABD’yi yakından tanıyan ve Amerikalıların da güzel tanıdıkları Turgut Özal’dan bile daha fazla ilgi ve prestij görmüştü.
Amerikalıların bir darbe başkanına gösterdikleri üst seviye ilgi ve prestiji bugün bile anlamakta zorlanıyorum.
[Kenan Cihan cumhurbaşkanı olarak çıktığı en sondan bir evvelki yurtdışı seyahatine güzel hazırlanmıştı. Ortadaki yedi saatlik vakit farkı yüzünden uğranılan ‘jet-lag’ meşakkatini yaşamamak için, gitmeden evvelki bir hafta boyunca Washington saatine nazaran yatıp tekrar oranın saatine nazaran yataktan kalktığını öğrenmiştik. Beyaz Saray bahçesinde onun için özel bir davet vermekle yetinmemişti Beyaz Saray, sonraki gece TC cumhurbaşkanı onuruna yeniden Beyaz Saray’da yemekli bir gala da düzenlenmişti.]
Körfez Savaşı (1990-91) periyodunda izlenen siyasetler sebebiyle Washington’da önemsenen Turgut Özal’ı Amerikan liderlerinin yalnızca çok özel konuklarına tahsis ettikleri Camp David’te ağırlamıştı Amerikan idaresi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bir öbür vesileyle -Birleşmiş Milletler’in yıllık toplantısına katılmak üzere- bulunduğu New York’ta, ABD lideri ile görüşüp görüşmeyeceğinin uyandırdığı merakı ve toplantının bütün iştirakçileri üzere yan yana çekilen aile fotoğrafının büyük bir muvaffakiyet üzere sunulmasını anlamakta zorlandığımı belirmek isterim.
Öyle göstermemeye çalışsalar bile, ABD, pek çok özellikleriyle vazgeçilmesi mümkün olmayan bir ülke pozisyonuna sahip Türkiye’nin değerini en az bizler kadar uygun bilir.
Türk-Amerikan ilgileri 1980’lerden 2020’lere çok değişti.
Sorunların en ağır biçimde biriktiği bir devir yaşanıyor günümüzde.
İki emekli askerin şu günlerde çıkan yazılarını bunu akılda tutarak okuyabiliriz.
Önceki gün, ‘emekli orgeneral ve eski Ulusal Güvenlik Şurası genel sekreteri’ sıfatları da hatırlatılan Tuncer Kılınç’ın Cumhuriyet gazetesinde ‘Sıra Türkiye’de mi?’ ve bugün de Tuğg. (E) Armağan Kuloğlu’nun Yeniçağ gazetesinde ‘Tahriklerin Gerisindeki Gerçek’ başlığıyla yayımlanan yazılarına yansıyan görüşler, Washington’da, iktidarın politik yaklaşımının askeri lisanla sunulması olarak görülebilir.
Sanırım o denli de değerlendiriliyordur.
Org. Kılınç daha yazısının birinci paragrafında ABD ile birlikte AK Parti’yi de suçluyor halbuki:
“Emperyalizmin günümüzdeki temsilcisi ABD, uzun mühletten beri, birlik ve bütünlüğümüzü bozmaya ve içimizdeki laiklik zıtlarını da kullanarak laik devlet yapımıza ve ordumuzun Kemalist kumandanlarına karşı yıkıcı, yıpratıcı tavrını sürdürmektedir.”
Şu satırlar da Tuğg. Kuloğlu’nun yazısından:
“ABD, Karadeniz’de istediği üzere hareket edemediği, Rusya’yla işbirliği yaptığı, Şangay Örgütüyle ilgi kurduğu, Suriye ve Irak’taki gayesini engellediği, Doğu Akdeniz’de aktiflik sağlamaya çalıştığı için Türkiye’den rahatsızdır. CASS yaptırımları, F-35 ve F-16 hususlarındaki haksızlıklar, Yunanistan’a kalıcı bir biçimde yerleşmesi, Yunanistan’ın silah ve durum üstünlüğü sağlamasına çalışması, SDG/PYD/PKK’ya verdiği dayanak bunun bir sonucudur.”
Bu tıp yorumlara yol açan siyasetleri biraz irdelemekte fayda var.
Washington’da, bir vakitler ‘stratejik ortak’ bilinen ve ona uygun siyasetler izlenen Türkiye’ye karşı, bir müddetten beri, fazla önemsemez bir hava var.
Galiba Ankara da, ABD’yi eskisi kadar ‘dost’ saymıyor.
NATO içerisinde iki ülke müttefik oldukları halde.
Kongre, bir güvenlik örgütü olduğu ve silah altında ABD’den sonra en kalabalık askeri bulundurarak o güvenliği sağlama vazifesine büyük katkıda bulunduğu halde, NATO’da müttefiki olan Türkiye’ye silah ambargosu uyguluyor.
Ortak üretilen ve parası da ödenmiş F-35 uçaklarını Türkiye’ye teslim etmedi ABD. F-16 uçaklarını bile vermekte nazlanıyor.
Türkiye’yi kaygılandırmayı da göze alarak, Yunanistan’la sonunun biraz ötesinde, Dedeağaç’ta, büyük bir askeri üs kurdu ABD ve Türkiye’den sakındığı F-35’leri Yunanistan’a teslim etme hazırlığında.
Yunanistan’a gösterilen yakınlık Yunan siyasetçilerin Türkiye’ye yönelik lisanlarını de etkilemeye başladı.
Suriye’de Türkiye’nin hassasiyetleriyle aksi düşen teşebbüsleri var ABD’nin…
Temsilciler Meclisi Nancy Pelosi’nin durduk yere Ermenistan’a gidip Ankara’yı rahatsız etmekten çekinmeyen iletiler vermesini de bu muhasebeye eklemek gerekiyor.
İki ülke ortasındaki daha çok ABD’den kaynaklanan problemler yüzünden duyulan rahatsızlık, AK Parti hükümetini ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı problemleri daha da büyüten adımlar atmaya sevk etti.
Güvenlik için gerekli görülen füze savunma sistemi olarak Rusya’dan F-400 sistemi alınması gibi…
Satın alınan S-400 sistemi, parası da ödendiği halde kurulup çalıştırılmadı, lakin varlığı tekrar de yeni yaptırımlara ve eski yaptırımların devamına sebep olabiliyor.
Türkiye’nin Ukrayna savaşında benimsediği hal da Washington’da Rusya yanlısı olarak bedellendiriliyor; Ankara’nın Ukrayna siyasetinden ABD de dolaylı olarak yararlandığı halde hem de…
ABD, S-400 alınmasını yahut Rusya ile yakın görünme teşebbüsünü, kendisinin Türkiye siyasetini daha olumlu hale getirmesini sağlamaya yönelik birer taktiksel ileti olarak görmek yerine, bunu Türkiye’nin ekseninin kayması olarak pahalandırıyor.
Askeri darbeyle iş başına gelmiş, demokratik sayılmayacak seçimlerle kendisini cumhurbaşkanı ilan ettirmiş Kenan Evren’e ABD ziyareti sırasında gösterilen anlayış ve ilgi, son seçimde halkın yarısından fazlasının oyunu alarak pozisyonunu pekiştirmiş Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’dan esirgenebiliyor.
Aradaki problemler iki ülkeye de yaramıyor halbuki.
Dünyada dengelerin altüst olduğu bir periyottan geçiliyor ve ABD-Türkiye bağlarının sıkıntılı olması o dengelerin ülkemiz aleyhine istikametlerinin ağır basacağı bir yeri mümkün kılıyor.
Bir şeyler yapılması kaide.
AK Parti ve Cumhurbaşkanı Erdoğan mı yapılması gerekeni yapacak, yoksa bu misyon seçim sonrasına mı kalacak?
Ne yapılması gerekiyorsa geç kalınmadan yapılsa uygun olacak.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.