Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetlerine konut sahipliği yapan ve yılda 2 milyona yakın ziyaretçi ağırlayan Alanya Kalesi’nin Ehmedek bölgesinde Avusturyalı Walter Godina’ya ilişkin meskenin duvarlarıyla bitişik surlar, 2019’un nisan ayında yıkıldı. 8 metre genişlik ve 12 metre yüksekliğindeki surların yıkımı sonrası yapılan incelemelerde birçok skandal ortaya çıktı.
SURLARI DELİP PENCERE AÇARAK BORU DÖŞEMİŞ
Avusturyalı Godina’nın, tarihi milattan evvel 2’nci yüzyıla dayanan surların üzerinde müsaadesiz korkuluk, pencere, seramik ve betonarme yapılar yaptığı belirlendi. Surların yıkımına neden olan bu müsaadesiz müdahalelere ek olarak, Godina’nın surları altını delerek atık sularını da boşalttığı ortaya çıktı. Godina’nın, suru delerek görüntü izlemek için açtığı pencereyi ise tarihi taş duvar görünümlü kaplamayla gizlemeye çalıştığı belirlendi.
HUKUKİ SÜREÇ DEVAM EDİYOR
Olayın ortaya çıkması üzerine Alanya Müzesi Müdürlüğü’nce, Godina hakkında o periyot 2863 sayılı yasa çerçevesinde Alanya Cumhuriyet Başsavcılığı’na kabahat duyurusunda bulundu. Cürüm duyurusu üzerine başlatılan tüzel süreç hala devam ederken, surların onarımıyla ilgili de Godina, uzun bir müddet mülkiyetinden geçiş müsaadesi vermedi.
RESTORASYON MALİYETİ AÇIKLANMADI
Bu yılın başlarında uyuşmazlığın tahliliyle Antalya Rölöve ve Anıtlar Bölge Müdürlüğü tarafından ihalesi yapılarak, surların onarımı başlatıldı. Lakin onarım sürecinin maliyeti hakkında Antalya Rölöve ve Anıtlar Bölge Müdürü Serap Sevgi, bilgi vermedi. Alanya Kalesi Hafriyat Lideri, Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Osman Eravşar ise surların yıkımından bugüne kadarki süreci ve onarım süreçlerini anlattı.
‘SURLARA BÜYÜK ÇELİK ÇİVİLER ÇAKMIŞ’
Prof. Dr. Eravşar, surlara büyük çelik çiviler çakıldığını belirterek, “Bu alandaki surların tahrip olmasının sebebi, üst tarafta bulunan konutun tamiri sırasında yapılan müsaadesiz müdahalelerdi. Bu müdahaleler sonucunda surlarda derin çatlaklar oluştu ve gerçekten surun bu kısmı yıkıldı. O alanda tamir öncesi yaptığımız araştırmalarda, alt kısımda üst taraftaki meskenin temellerini güçlendirmek maksadıyla büyük çelik çiviler çakıldığını gördük. Murç üslubunda ve bunların bir tanesi de yerinde sabit kalmış. Hatta bu sabit kalan kesim bizim Helenistik devir taşlarına saplanmış ve bu taşı da dışarıya gerçek ittirdiğini tespit ettik” dedi.
‘BİR KISMI HELENİSTİK, BİR KISMI KARAMANOĞLU’
Yapılan müdahalenin surların bu kısmını tahrip ettiğini aktaran Prof. Dr. Eravşar, “Bu aşağı bölümdeki surun, Helenistik periyottan yaklaşık olarak M.Ö. 2’nci yüzyıldan kaldığını biz biliyoruz. Üst taraftaki en son kısmın ise Karamanoğlu devrinde yapıldığını iddia ediyoruz. Yani aşağı üst 14’üncü yüzyıl. Yaklaşık olarak 1000 yıllık bir sur duvarından bahsediyoruz, ‘1000 yıldır bu ayakta ve neden 1000 yıl sonra yıkılıyor’ diye baktığınızda bunun müdahale sonucunda olduğunu çok rahat tespit edebiliyoruz. Şayet bu müdahale olmasaydı, bu sur tekrar varlığına uzun bir müddet devam edecekti” diye konuştu.
‘KUZEYDOĞU KESİTİNDEKİ SURLARDA DA ÇATLAKLAR VAR’
Surun kuzeydoğu bölümündeki bir noktada da tekrar birebir formda çatlakların oluşmaya başladığını tespit ettiklerini anlatan Prof. Dr. Eravşar, şöyle konuştu:
“Bu da yeniden üst taraftaki müsaadesiz tamirden kaynaklanıyor ve hala de müsaadesiz müdahaleler o kısımda giderilmiş değil. Surların yıkılan kısmı yaklaşık 7- 8 metre genişlik ve 11- 12 metre yüksekliğinde. Duvarın çift katmanlı olduğunu da anlıyoruz. Yani dış yüzünde bir duvar kısmı var, yıkıldıktan sonra anladık biz bunu, art tarafında ise ikinci ve üçüncü bir duvar örgüsü daha gördük. Üst taraftaki meskenin bulunduğu kesim, 1’inci derecede arkeolojik sit alanı. O alanda da hafriyat yapılması gerekiyor lakin özel mülkiyette olduğu için vatandaşın müsaadesi olmadan bu alanda hafriyat yapmamız mümkün değil. Surların mülkiyeti Kültür ve Turizm Bakanlığımıza ilişkin fakat bu kısma geçiş yapabilmek için tekrar özel mülkiyetlerden müsaade almamız gerekiyor.”
‘DİĞER SURLARDAKİ PVC BORU HALA DURUYOR’
Bakanlığa ilişkin olan bu sur duvarlarında özel şahısların yaptığı müsaadesiz, bilinçsiz ve vakitle yapılan müdahalelerin surların yıkılmasına sebebiyet verdiğine dikkati çeken Prof. Dr. Eravşar, “Şu an tekrar birebir şahsın konutunun altında su tahliyesi hedefiyle sur duvarlarının içerisine yerleştirilmiş PVC borular hala görülebiliyor. Bunlar da bize şunu gösteriyor; art tarafı 1’inci derecede arkeolojik sit alanı olduğu için bu sit alanının içerisinde bir kez müsaadesiz bir çalışma yapmış ve aşağıya kadar inmiş. O borular yerleştirilmiş. Bu açıdan bunların ilgili yönetimler, mahkemeler ya da kurumlar tarafından kıymetlendirilmesi gerekiyor” sözünü kullandı.
YASA GEREĞİ MÜLKİYETTEN GEÇİŞ MÜSAADESİ VERİLDİ
Surların onarımı için mülkiyetinden geçiş müsaadesi vermeyen Godina’yla uyuşmazlığın nasıl giderildiğini açıklayan Prof. Dr. Osman Eravşar, “Kendisine bakanlığımız yetkilileri ulaştı ve bu tıp alanlarda uygar hukuk yeterince geçiş alanı tahsis etmesi gerekiyor. Uygar hukukumuzda kendi alanınız, mülkiyetinize geçmek için bir oburunun mülkiyetinden yer, yol verme zaruriliği var. Bir çerçevede kendisinin avukatı buna istek gösterdiğine dair bakanlığımıza muvafakatname iletti. Bu çerçevede de onarım çalışmalarına başlandı. Lakin alışılmış ki sura yaptığı müdahalelere yönelik isimli soruşturmalar hala devam ediyor” dedi.
‘1500 YIL EVVELKİ TEKNİK UYGULANIYOR’
Restorasyonun nisan ayında başladığı ve tamamlanma evresine geldiğini lisana getiren Prof. Dr. Eravşar, arazinin çok engebeli olması nedeniyle onarım sürecinde 1000- 1500 yıl evvelki tekniklerin uygulandığını şöyle anlattı:
“Buradaki zorluk şu; engebeli bu alanda çağdaş inşaat ekipmanlarının kullanılamamasıydı. Vinç yahut gibisi makineleri buraya sokamıyorsunuz. Bunun üzerine klâsik usullerle, yani surun 1000- 1500 sene evvel inşasında hangi teknik kullanılıyorsa o teknik kullanılarak bu duvar yapılıyor. Dış kısmına ahşap bir iskele kuruldu. Bu iskeleyle düşen kesimler aşağıdan üst caraskal prosedürüyle tek tek çıkartıldı. Yapısal, taşın bünyesinde bozulma olanlar varsa bunlara tek tek enjeksiyonlar yapıldı, durumları sağlamlaştırıldı ve yerlerine konuldu.”
‘SURLAR SPREY BOYAYLA KİRLETİLİYOR’
Surlar yıkılmadan evvel sur duvarının onarım projesinin ellerinde olması sayesinde, neyi nereye koyacaklarını tam olarak bilmelerinin büyük baht ve avantaj olduğunu kaydeden Prof. Dr. Eravşar, “Alanya’yı özel kılan şey, Alanya surları. Toplamda 6,5 kilometreyi bulan surların üzerlerinin sprey boya ve çeşitli yazılarla kirletiliyor. Sprey boyayla yazılıyor. Bunlar tarihi eser ve 1000- 1500- 2000 yıllık eserler ve kendini bilmez birkaç kişi gidiyor ya sevdiğinin ismini yazıyor, ya öbür bir şey, ekibinin ismini yazıyor, bu tıp sloganlarla surların üzerini kirletiyor. Ve ne yazık ki yaptıkları tahribatın farkında değiller, bilmiyorlar, bilinçsizce yapılıyor. Bunların eğitiminin verilmesi gerekiyor. O yüzden onarım, yalnızca Kültür ve Turizm Bakanlığı’nı değil, yalnızca bu işle uğraşan bilim insanlarını değil, bütün toplumu ilgilendiren bir mevzu. Bu şuur oluşturulursa bu yapıtları daha sağlam halde geleceğe aktarmamız mümkün olacaktır” değerlendirmesinde bulundu. (DHA)