İsrail Başbakanı Netanyahu’nun bundan çok değil yaklaşık 3 ay evvel (22 Eylül) Birleşmiş Milletler (BM) Genel Konseyi’nde kürsüye çıktığında elinde tuttuğu iki harita, HTŞ yönetimindeki Suriye topraklarına tutulmasından bağımsız değerlendirilmemeli.
Haritalardan biri; Suriye, Irak ve İran’ın siyah olduğu haritayı işaret ederek bu bölgeleri ”lanet”; Hindistan ile Körfez ülkeleri, Mısır ve Sudan’ın gösterildiği yeşil haritayı ise “kutsal” bölge olarak tanımlanıyordu.
Elinde tuttuğu haritada; Filistin toprakları Batı Şeria ve Gazze Şeridi de, “İsrail” olarak gösteriliyordu.
İkinci harita; Hindistan’ı Avrupa’ya bağlayan global maksadı IMEC projesini gösteriyordu.
Yaklaşık 16 ay evvel kamuoyuna açıklanan bir proje…
9-10 Eylül 2023 tarihinde Hindistan’ın mesken sahipliğinde “Tek Dünya, Tek Aile, Tek Gelecek” ana temasıyla düzenlenen G20 Önderler Zirvesi’nde; Hindistan’ı Orta Doğu ve Avrupa’ya bağlayacak çok uluslu bir demir yolu ve denizcilik projesi olan “India–Middle East–Europe Economic Corridor – IMEC” (Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru) tanıtıldı.
***
İmzacı başkanlar IMEC hakkında görüşlerini şöyle söz ettiler:
Hindistan Başbakanı Narendra Modi, “İlerleyen periyotlarda, (koridor) Hindistan, Batı Asya ve Avrupa’da büyük bir ekonomik entegrasyon aracı olacak.” dedi.
ABD Başkanı Joe Biden, söz konusu koridorun ticareti ve güç ihracatını çok daha kolay hale getireceğini vurgulayarak, “daha istikrarlı ve müreffeh bir Orta Doğu’ya katkıda bulunacağını” vurguladı.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, koridoru, “kıtalar ve medeniyetler ortasında yeşil ve dijital bir köprü” olarak niteleyerek, demir yolu kontağının Hindistan ve Avrupa ortasındaki ticareti yüzde 40 daha süratli hale getireceğini bildirdi.
Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman koridorun “ ekonomi projesinin demir yolu ağları ve altyapının gelişmesine katkı sağlayacağını, uzun vadede iş fırsatları” sunacağını tabir etti.
Hindistan’ın başşehri Yeni Delhi’de düzenlenen G-20 Önderler Zirvesi’nde, ABD, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Fransa, Almanya, İtalya ve Avrupa Birliği ortasında imzalanan IMEC Mutabakat Zaptı (MoU) vitrine çıkmasının üzerinden geçen 16 ayda; İsrail savaşı Filistin’den bölgeye yayıldı.
9 Eylül 2023 Beyaz Saray brifinginde IMEC’in ekonomik katkılarının yanı sıra, çevresel, toplumsal ve hükümet tesirlerine daha fazla vurgu yapılması desteklendi.
Zirvede, ticaretin artırılmasına, güç kaynaklarının sağlanmasına ve dijital temasın geliştirilmesine yardımcı olacak koridor, Doğu Akdeniz geçişinde Türkiye ve Mısır’ı by-pass ediyor.
***
Çin’in “Kuşak ve Yol Projesi” nin hem Orta Koridor’u, hem de Bakü Tiflis Kars demiryolu ile Kuzey Güney Koridoru temasında değerli bir pozisyonda olan Türkiye; IMEC projesinin geliştirilmesi için Katar ve Irak’ın da projeye dahil edilerek, bu proje kapsamında Türkiye üzerinden geçişin sağlanmasını önerdi.
Asya’dan Orta Doğu’ya yükselen global rekabet karşısında şekillenen ekonomik ve siyasi bloklar koridor projelerinde kümeleniyor.
***
IMEC; Hindistan’ı Batı Asya/Orta Doğu’ya bağlayan Doğu koridoru ve Batı Asya/Orta Doğu’yu Avrupa’ya bağlayan Kuzey koridoru olmak üzere iki farklı koridordan oluşuyor.
Önerilen koridor, Hindistan’dan Birleşik Arap Emirlikleri’ne uzanacak; akabinde Suudi Arabistan, Ürdün ve İsrail’i geçerek Avrupa’ya bağlanacak. Hindistan’dan yüklenen malların İsrail ve Yunanistan limanları üzerinden Almanya’nın Hamburg kentine ulaşması öngörülüyor.
IMEC, analistler tarafından, Çin’in “Bir Nesil ve Bir Yol Girişimi” ne alternatif olarak, ABD ve AB’nin Çin’in bölgedeki ekonomik gayelerine meydan okuma olarak bedellendiriliyor.
Türkiye’nin dahil olduğu Nesil ve Yol inisiyatifi ve Balkanlar üzerinden Orta Avrupa’ya uzanan Çin-Orta Asya-Batı Asya Koridoru (CCAWAC) ya da “Orta Koridor” olarak anılıyor.
Eylül 2023 prestijiyle Nesil ve Yol Projesi’ne 154 ülke dahil oldu, bu sayı Birleşmiş Milletler ‘in 193 üye devletinin yüzde 80’ini oluşturuyor. Çin bu projeyi uygulamaya koyduğu 2013 yılından bu yana birçok ülkede yürütülen bu altyapı projelerine toplamda 1 trilyon dolardan fazla yatırım yaptı.
***
IMEC’in tamamlandığında, mevcut deniz ve karayolu nakliyeciliği rotalarını tamamlayacak ve Hindistan, BAE, Suudi Arabistan, Ürdün, İsrail ve Avrupa’ya, hudut ötesi gemi-demir yolu transit ağı sağlaması öngörülüyor.
Söz konusu proje Çin’i devre dışında bırakan ve İsrail’i Arap ülkeleri ile birlikte öne çıkaran bir teşebbüs olmanın yanı sıra, Orta Doğu’da ABD ve Çin rekabetine üçüncü ülke olarak Hindistan’ın eklendiğinin de ilanı…
***
AB, Çin’in Nesil ve Yol teşebbüsüne alternatif Global Geçit (Global Gateway) planına nazaran, gelişmekte olan ülkelerin altyapı yatırımlarına 2021-2027 yılları ortasında 300 milyar avroluk kaynak sağlayacağını duyurmuştu.
Küresel Geçit’in birinci kilometre taşı, Afrika ortaklarıyla iş birliğini güçlendirmeye ayrılmış yaklaşık 150 milyar avroluk yatırımla Afrika-Avrupa Yatırım Paketiydi.
Başkan von der Leyen’in AB ve Üye Devletleri tarafından 45 milyar avronun üzerinde global yatırım duyurusunda bulunduğu Global Geçit; 2023 yılı itibariyle Asya ve Pasifik ile Latin Amerika ve Karayipler’de uygulamaya başladı.
G7 ülkeleri de tıpkı gayeyle, gelişmekte olan ülkelerdeki altyapı projelerini finanse etmek için 2021 yılında Build Back Better World (Daha Yeterli Bir Dünya İnşa Etmek) olarak kurduğu ve B3W olarak anılan teşebbüs, “Küresel Altyapı Yatırımı Ortaklığı” ismiyle markalandı.
Kamu ve özel daldan sağlanacak vaat edilen B3W finansmanı 2035 yılına kadar 40 trilyon dolardan fazlaydı.
AB’inin ve G7’nin projesi uyumlaştırıldı.
***
Suriye’de HTŞ idaresine Batı’nın verdiği dayanağın önümüzdeki 2 ayda evrileceği taraf, ABD-AB-Çin-Hindistan merkezli global rekabet planlarını da etkileyecektir.
7 Ekim’de başlayan İsrail-Filistin çatışmasının IMEC projesi önünde pürüz oluşturduğu yorumu yapanlar, yeni durumda Heyeti Tahrir el Şam (HTŞ) iktidarında alınan vaziyet planına odaklanacaktır.
Halkı yoksullukla mücadale eden Türkiye’nin, Afrika ve Orta Doğu’da aldığı durumunu da bu çerçevede kıymetlendirmeli.