Ülke gündemini uzun bir süre meşgul eden zincir marketler hakkındaki tartışmalar, geçtiğimiz hafta Rekabet Kurumu’nun tarihi kararıyla yeni bir boyuta taşınmıştı. Marketlere yönelik açtığı soruşturmayı tamamlayan kurum, 5 zincir market ile 1 tedarikçiye toplam 2,6 milyar TL idari para cezası kesmişti. Rekabet Kurumu’nun ceza kestiği marketlerin neredeyse hepsi karara itiraz edeceklerini açıklamıştı.
Bugün açıklama yapan Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle’yse marketlere kesilen cezanın ardından bazı tartışmaları açıklığa kavuşturmak için bir açıklama yaptı. Küle, cezanın marketlerdeki fahiş fiyatlar nedeniyle verilmediğini, ‘kartelleşme’ nedeniyle verildiğini ifade etti. Bununla birlikte soruşturmanın yaklaşık 19 ay önce, 31 Mart 2020’de ön araştırma kararıyla başlatıldığını açıkladı.
Ceza, fahiş fiyatlar nedeniyle verilmedi:
Küle’nin açıklamasına göre Rekabet Kurumu, 7 Mayıs 2020’de ön araştırma raporunu görüşerek 30 teşebbüs hakkında soruşturma kararı verdi. Yaklaşık bir yılda hazırlanan soruşturma raporunun 31 Mart 2021’de tamamlandığını belirtti. Ardından zincir marketlere verilen cezanın bugünün konusu olmadığını açıkladı. Küle’nin açıklaması şu şekildeydi:
“Yani aslında karardan tam 7 ay önce, bugün karara konu olan ihlal tespitlerinin yer aldığı rapor taraflarla paylaşılmıştır. Konu bugünün konusu değildir. 2018 yılına kadar geriye giden delil niteliğindeki yazışmalar ele geçirilmiştir. Bildiğiniz üzere nihai karar 28 Ekim’de alınmıştır. Soruşturma sürecinde iddia konusu eylemlerle ilgili olarak taraflardan üç yazılı, bir sözlü olmak üzere toplam 4 savunma alınmıştır. Kanunun öngördüğü usulü süreçlerin tamamlanması sonucu alınan nihai karar, yaklaşık 19 aylık bir zaman dilimini kapsayan inceleme sonucunda verilmiştir.”
Küle, kamuoyunda sürekli fahiş fiyat konusunun da gündemde olduğunu belirterek son cezanın gerekçesini açık bir şekilde ifade etti:
“Bu konuya açıklık getirmekte fayda var. Rekabet Kurumu tarafından yapılan tespitlere göre, ihlal konusu davranışlar nedeniyle fiyatların tüketici aleyhine yükseltildiği görülmekle birlikte, bu fiyatların ‘fahiş’ olup olmadığına dair bir değerlendirme, vurgu ya da fiyatların seviyesine bağlanmış herhangi bir sonuç bulunmamaktadır. Soruşturmada rekabet hukukunda fahiş ya da aşırı fiyat olarak geçen bir ihlal türü incelenmemiştir. Nitekim bu ihlal türü kanunumuzda 6’ncı maddesindeki hâkim durumun kötüye kullanılması kapsamında bir ihlaldir. Oysa mevcut soruşturma, kanunun 4’üncü maddesi çerçevesinde yürütülmüştür. Soruşturma sürecinde, fahiş fiyat ya da fiyatların seviyesi değil, bu fiyatların rakipler arasında doğrudan veya dolaylı temaslar yoluyla sağlanan koordinasyon/eşgüdüm sonucunda belirlenip belirlenmediği araştırılmıştır.”
5 market piyasayı organize etmiş:
Küle, ceza verilen 5 market arasında doğrudan veya ortak tedarikçiler aracılığıyla dolaylı temaslar yoluyla satış fiyatlarının ve fiyat artışlarının koordinasyonunu sağlandığının görüldüğünü, elde edilen belgelerde ‘piyasanın organize edildiği’, ‘artırılan fiyatların rakiplerle eş zamanlı raflara yansıtılacağı’ yönünde ve benzer nitelikte pek çok ifade bulunduğunu açıkladı. Bununla birlikte,
geleceğe dönük fiyatlar, fiyat artış tarihleri, dönemsel kampanyalar ve indirimler
gibi rekabete ilişkin hassas bilgilerin paylaşılmış olduğunu açıkladı. Henüz fiyatlarda artış yapmayan zincir marketlerin fiyatlarınaysa tedarikçiler aracılığıyla müdahale edildiğini, böylece fiyatların yükseltilmesinin sağlandığını belirtti. Bu durumlarsa belgelere ‘bozuk fiyatların düzelttirilmesi’ şeklinde yansımış.
Kartel, Anayasa’ya göre suç:
Küle, Anayasa’da devletin fiili ve anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önleyeceğinin açıkça hükme bağlandığına dikkat çekti. Bununla birlikte bu durumun Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’a göre de hukuka aykırı ve yasak olduğunu ifade etti.
Tüm tespit ve deliller, gerekçeli kararda paylaşılacak:
Küle, bugünlerde basına yansıyan görüşlerin varsayımlara dayandığını ifade ederek gerekçeli kararı internet sitelerinde herkesin erişimine açık olarak yayınlayacaklarını açıkladı. Gerekçeli kararla birlikte tüm tespit ve delillere yer vereceklerini de ifade etti.
Tedarikçilere yönelik ayrı soruşturma yürütülüyor:
Geçtiğimiz hafta 1 tedarikçiye ceza kesilmesi hakkında konuşan Küle, soruşturmanın 30 teşebbüs hakkında yürütüldüğünü ancak yalnızca 5 market ve 1 tedarikçi firma hakkında somut deliller elde ettiklerini açıkladı. Küle, marketlere verilen cezada geçen belgelerin sadece bir tedarikçiye yönelik belgeler olmadığını, benzer bir ihlal türüne yönelik bir eylem içinde bulunduğu şüphesiyle 14 tedarikçiye yönelik 21 Nisan 2021’de alınan kararla soruşturmanın başlatıldığını açıkladı.
Para cezaları nasıl belirleniyor?
Küle, tedarikçilere ve marketlere verilen para cezalarının nasıl kararlaştırıldığını şu şekilde açıkladı:
“Ceza miktarına gelecek olursak bu konuda yürürlükte olan bir Ceza Yönetmeliği’miz var. Cezalarımızı gerçekleşen cirolar üzerinden bu yönetmeliğe göre belirliyoruz. Kartel ağır bir ihlaldir ve ceza oranları yüzde 2 ila yüzde 4 arasında belirlenir. İhlalin süresi bir yıldan fazla ise bu oran yarım kat, 5 yıldan fazla ise bir kat artırılır. İhlal konusu faaliyetlerin ciro içindeki payının çok düşük olması da indirim sebebidir. Her şey usulüne uygun şekilde yapılmıştır. Yakın tarihte aynı pazarda, aynı türde ihlalin tespit edildiği diğer bazı rekabet otoriteleri tarafından yüzde 3’ten yüzde 7’ye kadar para cezası uygulanmıştır.”