Getty Images“Malum, her şey üzere terapi fiyatları de aldı başını gitti”, “Terapi fiyatları için kredi çekmek zorunda kalacaksın bu türlü gidersen”, “Bazı özel hastanelerde uygun terapi fiyatları oluyordu lakin artık her yer pahalı”, “Terapi fiyatları zıvanadan çıkmış durumda. Bir denetim düzeneği yok mu bunun?”
Bunlar, Twitter’da terapi fiyatları yazınca çıkan iletilerden kimileri.
Özel kesimdeki psikoterapi fiyatlarının düzeyi Türkiye’de yıllardır tartışılan bir bahis.
Ancak son devirde artan ekonomik sıkıntılardan ötürü bu tenkitlerin yaygınlaştığı görülüyor.
Peki bu tenkitlere sebep olan sorun neden kaynaklanıyor ve bunun tahlili ne olabilir?
PSİKOTERAPİ FİYATLARI ÇOK MU YÜKSEK?
Sağlık Bakanlığı’nın yayımladığı, 2021-2023 yılları ortasını kapsayan ‘Ulusal Ruh Sıhhati Hareket Planı’na nazaran, 2020 yılı itibariyle Türkiye’de her 100 bin bireye düşen psikiyatrist sayısına bakıldığında, ruh sıhhati ve hastalıkları uzmanı sayısının 3,43; çocuk ve ergen ruh sıhhati ve hastalıkları uzmanı sayısının ise 1,63 olduğu görülüyor.
Her 100 bin şahsa düşen psikolog sayısı ise 5,04.
Ruh sıhhati alanında tüm çalışanlar açısından ise her 100 bin şahsa düşen çalışan sayısı 16,33.
Raporda, Türkiye’de bu alandaki insan gücünün son 10 yılda bariz bir artış gösterdiği fakat hala Avrupa ortalamalarının altında olunduğu belirtiliyor.
Ruh sıhhati alanında her 100 bin bireye düşen çalışan sayısı Avrupa ülkelerinde 43,5.
Getty Images“EĞİTİMLERİ PAHALI”
BBC Türkçe’ye konuşan Türk Psikologlar Derneği Etik Şura Üyesi Ümit Taş, makul ilerlemelere karşın Türkiye’de ruh sıhhati alanındaki talebe yanıt verme konusunda hem kamu hem de özel dalda yetersizlik olduğunu söylüyor.
Psikoloji ve psikiyatri alanındaki meslek örgütlerinden uzman isimler, yurttaşların özel dalda terapiye ulaşmada ekonomik güçten kaynaklanan problemler yaşadıklarını da kabul ediyor fakat sorunu terapi fiyatlarının yüksek olması olarak tanımlamayı yanlışsız bulmuyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Lideri Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, insanların günümüzde terapiye erişim konusunda bir ekonomik zorluk yaşadığını belirtiyor lakin buna iki taraflı bakmayı öneriyor:
“Öncelikle bu hizmet, Türkiye’deki tüm sıhhat hizmetleri içerisinde değerli mı? Örneğin bir tıbbi muayene ortalama yirmi beş dakikadır. Bir psikoterapi muayenesi 45-50 dakikadır. Yani olağanın esasen iki katı bir emek vardır.
“İkincisi, burada bir yıpranma sorunu var. Psikoterapi tek seferlik değil, devamlılığı olması gereken müdahaleler ve işin gerçeği çok da sıkıntı müdahaleler. Dışarıdan sohbet, konuşmakmış üzere görünse de işin içine çok önemli tekniklerin girdiği, terapi uygulayan kişinin de önemli emek ve kaynak ayırması gereken bir süreçten bahsediyoruz. Siz bir yas ya da travma dinliyorsanız, ondan etkilenmemeniz mümkün değil, o yüzden psikoterapi çok yıpratan bir uygulamadır. Karşıdaki insanın tüm duygusal yükünü karşılamak ve onu taşımak zorunda olmanız lazım.
“Üçüncüsü, eğitimleri çok kıymetlidir. Gerçek manada bir psikoterapi eğitimi alacaksanız, kurumlarda çok uzun mühlet çalışıp çok hasta görmeniz ve ekstradan da eğitimler almanız gerekir. Daima eğitim aldığınız, daima muhteşem vizyonda olduğunuz, daima bunun için de kaynak ayırmanız gereken bir durumdan bahsediyoruz.”
Türk Psikologlar Derneği’nden Ümit Taş da eğitim konusunda, “Psikoterapi eğitimleri çok uzun yıllar süren ve kıymetli eğitimler. Ben 20 yıllık bir psikoloğum, hâlâ takıldığım yerde süpervizyon alıyorum. Mesela bir eğitimimiz sekiz, on bin lira. Şu an klinik psikoloji yüksek lisans fiyatları 90 bin, 100 bin lira. Bu beşerler neden bu eğitimleri alıyor? Bu işi hakikat yapmak için.”
Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, bütün bunlar birlikte değerlendirildiğinde terapinin öteki tıbbi hizmetler ya da yurt dışındaki terapilere kıyasla değerli olmadığını söylüyor:
“Şimdi o denli baktığımızda örneğin özeldeki bir dahili branş muayenesine nazaran, müddet açısından bakıldığında değerli değil sonucu çıkıyor. İkiyle çarparsanız müddet bağlamında birebir fiyata gelir. Yurt dışındaki fiyatlarla kıyasladığınızda ise Türkiye’dekilerin kimileri ucuz kalmaktadır zira yurt dışında bu hizmet çok kıymetlidir.”
Ancak Prof. Dr. Yıldırım’a göre ortada bir sorun yok değil.
“Psikoterapi sahiden ulaşılması güç bir noktaya hakikat gidiyor. Bundan asıl şikayetçi olanlar bizleriz zaten” diyen psikiyatrist, ortadaki sorunun değerli nedenlerinden birinin insanların alım gücünün düşmesi olduğunu söylüyor.
“Bunun karşılığında tahlil, emeğin ucuzlatılması mı olmalıdır? Hayır bu da olmamalıdır” dedikten sonra ekliyor Prof. Dr. Yıldırım: “Buna kesinlikle sıhhat sistemi ve ekonomik sistem bir tahlil bulmalıdır.”
Getty ImagesÜCRETLERE YETİŞEME SIKINTISINA TAHLİL NE OLABİLİR?
Peki ruh sıhhati hizmetlerine erişimi de azalttığı düşünülen fiyatlarla ilgili bu sorunun tahlili neler?
Meslek örgütlerinden uzman isimlerin tekliflerinden biri, yurt dışındaki birtakım ülkelerde olduğu üzere, özel sıhhat sigortalarının psikoterapiyi de kapsaması.
Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, “Özelde çalışan psikiyatristlerin sigorta sistemi içerisinde psikoterapi uygulayabilir olmaları kıymetli olabilir. Bu çok kıymetli bir sistem, Türkiye’nin buna süratlice geçeceğini pek zannetmiyoruz lakin geçmeli” diyor.
Türk Psikologlar Derneği’den Ümit Taş, Sıhhat Bakanlığı’na da teklif olarak sundukları bu sistemle problemlerin yarısından birçoklarının çözüleceği kanısında:
“Avrupa’da bu işler özel sıhhat sigortasıyla da karşılanıyor. Özel sıhhat sigortaları bunu karşıladığı vakit beşerler çok rahatlıkla özelde de bu imkânı yaşayacak. Böylelikle devletin ve devlet kurumlarının üzerindeki yük de kalkacak. Avrupa’da bu karşılanıyor. Terapi paketleri var, seans fiyatları var; özel sıhhat sigortaları tarafından karşılanıyor. Bunu yaptığınız vakit aslında bu sorunların yüzde 50, 60’ını halletmiş oluyoruz.”
Bir öbür teklif ise birinci basamak sıhhat kuruluşları kapsamındaki aile hekimliklerinde psikoterapi hizmeti verilmesi.
“Mahallenizdeki aile hekimliğinizde, yani konutunuzun tabanındaki aile hekimliğinde bir psikolog olduğunu düşünün. Ne kadar hoş olur değil mi?” diyen Taş, bunun maddi meseleleri da çözeceğini savunuyor:
“Bugün şayet siz aile hekimliklerine, birinci basamak sıhhat kuruluşlarına psikolog ataması yaparsanız hem arzı hem talebi buluşturmuş olursunuz. Böylelikle ikinci ve üçüncü basamaktaki hastanelerdeki yoğunluk, hizmet alamama ortadan kalkmış olacak. Böylelikle maddi durumu uygun olan da hizmet alabilecek, olmayan da alabilecek.”
Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Lideri Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, ortadaki sorunun tahlili için sıhhat sistemi içinde yapılacaklar dışında ekonomik olarak yurttaşların alım gücünün artması gerektiğini de ekliyor.
Getty Images‘MERDİVEN ALTI TERAPİ’ UYARISI
Uzmanlar, Türkiye’de son periyotta klinik terapi konusunda uzman olmayan birçok kişinin terapi hizmeti sunduğunu gördüklerini, bu bireylerin ‘ucuza terapi’ ilanı verdiklerini ve bu durumun büyük bir sorun olduğunu savunup yurttaşları uyarıyor.
Ümit Taş ise birtakım şahısların birtakım şahısların halkın ruh sıhhatiyle oynadığı kanısında:
“İnsanlar yetki olmadan merdiven altı eğitimlerle kendini psikoterapist ilan ediyor. Sonlarını aşabiliyor, hudut ihlali yapıyor, unvan kullanıyorlar. Bizim şu an yüzlerce davamız var. Kendine psikoterapist diyor, psikolog diyor, halkın ruh sağlıyla oynuyor. Bu yüzden diyoruz ki kesinlikle diplomasını sorun; bu kişi kimdir, bu işte ehil midir? Hangi eğitimleri almıştır? Şu an tahminen de Türkiye’de en çok ihlal edilen alanlardan biri ruh sıhhatidir.
“Şu an akreditasyonu olmayan, merdiven altı diye tabir ettiğimiz yerler var. Mesela görüyorsunuz adam fizikçi, ‘Psikoterapistim’ diyor; biyolog, ‘Psikoterapistim’ diyor; hayat koçu ‘Psikoterapistim’ diyor. Biz herkesin alanına hürmet duyuyoruz. Herkesin de bizim alanımıza hürmet duymasını istiyoruz. Disiplinler ortası etkileşime evet lakin alan ihlaline hayır.”
Ümit Taş, bu sorunun tahlili için de bir meslek yasasının çıkarılmasını, Psikologlar Birliği’nin kurulmasını ve bu meslek örgütünün bu merkezleri denetlemesini öneriyor.